Mâm bánh đa kê gồm: bánh đa, kê (đựng trong nồi đất), đậu xanh hấp chín giã nhuyễn, đường cát trắng. Ảnh Internet.
Ngồi nói chuyện miên man về món bánh tráng kẹo với mấy người lớn tuổi, lại té ra món bánh đa kê. Nếu món bánh tráng kẹo nghe có vẻ Nam bộ, bởi hai chữ "bánh tráng", thì món bánh đa kê lại nghe "Bắc kỳ", với tên gọi "bánh đa", mà lại là "bánh đa kê". Ai cũng biết kê là một trong ngũ cốc thuộc họ hòa bản nhưng hạt nhỏ hơn lúa, là thức ăn cho người và chim chóc.
Mà thật, đây là một món ăn dân dã của người miền Bắc, đã đi vào thơ ca. Trong bài thơ Quê tôi của Bàng Bá Lân có câu: "Chợ làng có lắm quà quê/ Bánh đa, bánh đúc, bánh kê, bánh dầy...", bánh kê ở đây tôi nghĩ chính là món bánh đa kê. Không biết ở những nơi khác thì sao, chứ nơi tôi ở thời nhỏ, một vùng ngoại ô Saigon thuộc quận 11 bây giờ, hàng rong gánh đi bán rất nhiều thứ, món ăn miền Bắc, miền Nam, đủ cả, nhựng không thấy ai đi bán rong món bánh đa kê. Thuở nhỏ năm thỉnh ba thoảng tôi mới được ăn do bà cụ tôi làm, hoặc có người bà con ở vùng có nhiều dân Bắc kỳ di cư như Gia Kiệm (phía trên Hố Nai - Biên Hòa, trên đuòng đi Định Quán, Đà Lạt), ghé Saigon chơi mang món quà quê này về, cùng với những chiếc bánh gai, bánh mật. Ở Saigon trước đây ta có thể gặp món bánh đa kê nơi chợ Ông Tạ (Tân Bình), là một ngôi chợ của người miền Bắc di cư, chứ tôi không thấy bán rong trong xóm như những món quà khác.
Mà thật, đây là một món ăn dân dã của người miền Bắc, đã đi vào thơ ca. Trong bài thơ Quê tôi của Bàng Bá Lân có câu: "Chợ làng có lắm quà quê/ Bánh đa, bánh đúc, bánh kê, bánh dầy...", bánh kê ở đây tôi nghĩ chính là món bánh đa kê. Không biết ở những nơi khác thì sao, chứ nơi tôi ở thời nhỏ, một vùng ngoại ô Saigon thuộc quận 11 bây giờ, hàng rong gánh đi bán rất nhiều thứ, món ăn miền Bắc, miền Nam, đủ cả, nhựng không thấy ai đi bán rong món bánh đa kê. Thuở nhỏ năm thỉnh ba thoảng tôi mới được ăn do bà cụ tôi làm, hoặc có người bà con ở vùng có nhiều dân Bắc kỳ di cư như Gia Kiệm (phía trên Hố Nai - Biên Hòa, trên đuòng đi Định Quán, Đà Lạt), ghé Saigon chơi mang món quà quê này về, cùng với những chiếc bánh gai, bánh mật. Ở Saigon trước đây ta có thể gặp món bánh đa kê nơi chợ Ông Tạ (Tân Bình), là một ngôi chợ của người miền Bắc di cư, chứ tôi không thấy bán rong trong xóm như những món quà khác.
Hạt kê. Ảnh Internet.
Miếng bánh đa kê. Ảnh Internet.
Món bánh đa kê làm khá mất công. Bánh đa thì khỏi nói, mua bánh đa sống về nướng trên than hồng, loại bánh đa làm bằng bột gạo dày, 2 mặt có rắc ít hạt vừng đen và vừng trắng (mè đen, mè trắng). Đại khái hạt kê mua về sàng sẩy sạch vỏ, bụi bặm (hạt kê nhỏ lấm tấm tôi thấy dân chơi chim yến hót mua về làm thức ăn cho chim), ngâm hạt kê với nước vôi cho mềm rồi bỏ vào nồi nấu thành một loại cháo sền sệt, có người cho đường cát vào để kê có vị ngọt tựa như chè, nhưng cũng có nơi khi ăn mới rắc ít đường cát trắng lên. Đậu xanh đồ chín, giã mịn nắm thành viên, khi ăn múc cháo kê đổ lên bánh đa, rắc lên đậu xanh nhuyễn thái tơi, rắc thêm ít đường cát trắng (nếu món cháo kê chưa ngọt). Kẹp thêm một miếng bánh đa nữa lên trên, thế là... cắn...
Ăn miếng bánh đa kê ta cảm nhận được cái vị giòn, thơm của bánh đa, cái vị ngậy của kê, vị thơm bùi của đậu xanh, vị ngọt thanh của đường cát trắng. Ngày xưa khi còn nhỏ được ăn món bánh đa kê tôi không thấy cho dừa bào vào, người miền Bắc hiếm khi dùng dừa trong chế biến món ăn. Nhưng sau này thấy có thêm món dừa bào thành sợi rắc lên trên như món bánh tráng kẹo, có lẽ món ăn đã được giao duyên giữa hai trường phái ẩm thực Nam - Bắc.
Ăn miếng bánh đa kê ta cảm nhận được cái vị giòn, thơm của bánh đa, cái vị ngậy của kê, vị thơm bùi của đậu xanh, vị ngọt thanh của đường cát trắng. Ngày xưa khi còn nhỏ được ăn món bánh đa kê tôi không thấy cho dừa bào vào, người miền Bắc hiếm khi dùng dừa trong chế biến món ăn. Nhưng sau này thấy có thêm món dừa bào thành sợi rắc lên trên như món bánh tráng kẹo, có lẽ món ăn đã được giao duyên giữa hai trường phái ẩm thực Nam - Bắc.
Bán dạo món bánh đa kê. Ảnh Internet.
Bánh đa kê chỉ là một món quà dân dã, ăn chơi cho vui, cũng như bánh tráng kẹo, lâu lắm rồi tôi không được ăn lại...
Bánh dầy đậu. Ảnh Internet.
Nhân lan man về mấy món quà quê miền Bắc, trong câu thơ của nhà thơ Bàng Bá Lân có nhắc đến món bánh dầy. Thuở nhỏ tôi thường được ăn bánh dầy kẹp với giò (giò lụa hoặc chả quế), gồm 2 miếng bánh dầy tròn nho nhỏ, kẹp ở giữa mấy miếng giò lụa, hoặc chả quế, rắc thêm mấy hạt muối tiêu. Một món bánh dầy khác gọi là "bánh dầy đậu", cũng làm bằng bột nếp viên thành viên tròn (nhỏ hơn hay bằng cỡ viên chè trôi nước mà miền Bắc gọi là "Bánh trôi bánh chay"), bên trong bánh dầy đậu có nhân đậu xanh ngọt, bao bên ngoài bánh là một lớp đậu xanh tơi, ăn rất ngon, nhưng vì làm bằng bột nếp nên cũng... mau ngán.