Đầu tuần.

Sáng thứ hai, đầu tuần, ngồi ở nhà nhâm nhi ly cà phê đen, nghe tiếng kinh kệ từ ngôi chùa gần nhà vọng lại nhìn lịch mới hay rằm tháng 3, thời gian trôi qua nhanh thiệt, cứ như có gắn cái hỏa tiễn liên lục địa sau đuôi. Dở tờ báo TT ra đọc (14-4-2014), thấy có một vài tin hay hay.

Đó là tin về Festival Huế vói cái tựa Ngước mắt xem ảnh. Ấy là nói về hai cuộc triển lãm ảnh của nghệ sỹ Pháp Sebastien Laval (từ ngày 12 đến 20-4-2014) tại cầu Trường Tiền - Huế. Bài báo viết lời giới thiệu về cuộc triển lãm "đã gây ấn tượng với người xem không phải bởi những bức ảnh đẹp, mà bởi sự sắp đặt trong những góc nhìn sáng tạo".

Ảnh triển lãm treo cao nơi cầu Tràng Tiến - Huế. Ảnh báo TT Online.

Đọc thì tôi cứ tưởng bài báo muốn viết về sự sắp đặt trong những góc nhìn sáng tạo của những tấm ảnh do nhà nghệ sỹ Pháp chụp. Nhưng đọc tiếp thì không phải, sự sắp đặt trong những góc nhìn sáng tạo ở đây chính là cái không gian trưng bày ảnh, là ảnh được treo trên những cái dầm sắt trên cao của cầu Tràng Tiền (hình). Có tất cả 62 bức ảnh đen trắng được triển lãm, chụp những người dân tộc thiểu số vùng cao tại Việt Nam. Nghệ sỹ Sebastien nói: "Thường một cuộc triển lãm, các tác phẩm sẽ được đặt ngang tầm mắt của người xem. Nhưng lần này tôi muốn mọi người ngước mắt lên, đó cũng là sự thay đổi cái nhìn về người dân tộc thiểu số... Lâu nay chúng ta thường nhìn về người thiểu số bằng cái nhìn từ trên xuống, còn bây giờ chúng ta cần nước mắt lên". Một suy nghĩ kể cũng khá độc đáo của một nghệ sỹ nhiếp ảnh Pháp.

Tuy nhiên ở một góc nhìn khác tôi nhận thấy, việc treo những tác phẩm nhiếp ảnh cho công chúng thưởng ngoạn như thế, kể cũng có điều gì đó kỳ kỳ:

- Thứ nhất là an toàn cho người lưu thông trên cầu. Nhìn vào hình chụp của báo về cuộc triển lãm ảnh này thấy nguy cơ xảy ra tai nạn cho xe cộ khá cao, xe gắn máy, xe du lịch, xe tải chạy ken đầy trên cầu, và người ta vừa phải... một mắt lo lái xe và trông chừng xe cộ, còn một mắt xem triển lãm ảnh. Không những thế còn phải luôn... ngước mặt nhìn đời nữa (tựa của bài báo là ngước mắt xem ảnh). Chạy xe như thế rất dễ móc tay lái vào nhau (với xe gắn máy), hoặc xe này tông đít xe kia, quả là nguy hiểm. Ở Saigon cũng hay có những cuộc triển lãm ảnh ngoài trời trong những dịp lễ hội, nhưng người ta treo ảnh trong công viên, hoặc dọc theo vỉa hè rộng rãi của những con đường có nhiều người đi bộ, như đường Đồng Khởi (quận 1), để mọi người thưởng lãm, chưa thấy treo ảnh... cao cao lại ở trên cầu xe cộ qua lại cho người lái xe ngắm như thế, chứ không phải cho người đi bộ.

- Thứ nhì là cách xem ảnh "mắt trên mắt dưới" lướt qua như thế chắc chẳng mang lại hiệu quả gì mấy. Thường thường những buổi triển lãm nghệ thuật tranh, ảnh, hay trưng bày sản phẩm nghệ thuật tranh. tượng... tôn giáo, tôi thấy muốn hiểu rõ một chút người xem phải quay trở lại xem đến lần thứ nhì, có khi đến lần thứ ba. Hiểu đôi chút về nhiếp ảnh, trong những cuộc triển lãm ảnh tôi thường phải như thế. Có những bức ảnh phải đứng xa rồi đứng gần, ngắm nghía xem góc tác giả chụp, ánh sáng, bố cục, nội dung... của ảnh. Đối với ảnh đen trắng chủ đề về người thiểu số lại càng quan trọng, bởi nét đẹp của họ là ở những nếp nhăn (với người già), một ánh mắt hồn nhiên (với trẻ thơ), hay những đặc tả về vẻ mạnh mẽ, rắn rỏi, hoang sơ của những thanh niên, thiếu nữ... Vừa chạy xe, vừa trông chừng tai nạn, vừa phải ngước mặt nhìn lớt phớt ảnh như thế thì xem ảnh cũng... bằng không.

Chẳng rõ những suy nghĩ của mình có đúng không?

Một tin khác cũng trên báo TT sáng nay mà tôi đã được đọc trên vài trang mạng vào hôm qua, có tựa đề "Các vua Hùng sống lâu đến kinh ngạc". Bài báo nói về Khu tưởng niệm các vua Hùng, nằm trong một khu công viên ở Pleiku.

Một trong các bia đá dưới chân tượng vua Hùng ở Khu tưởng niệm tại Pleiku. Ảnh Internet.

Hihi, thực ra thì trong sách sử cũng có nói đến chuyện sống lâu của các vua Hùng, bộ Đại Việt sử ký toàn thư của Ngô Sĩ Liên viết vào nửa cuối thế kỷ XV có chép:

"Hùng Vương nối nghiệp của Lạc Long, chăm ban đức huệ, để vỗ yên dân, chuyên nghề làm ruộng, chăn tằm, chẳng có can qua chinh chiến, con cháu nối dòng đều gọi là Hùng Vương, phúc gồm 18 đời, trải hơn 2.000 năm...". Mười tám đời mà trải hơn 2.000 năm thì mỗi đời vua Hùng trị vì cũng phải trên 100 năm.

Hay như Việt Nam sử lược của Trần Trọng Kim, được viết vào khoảng nửa đầu thế kỷ thứ XX, có nói rõ hơn tí chút:

"Họ Hồng Bàng làm vua được 18 đời, đến năm Quý mão (258 trước Tây Lịch) thì bị nhà Thục lấy mất nước.
Xét từ đời Kinh Dương Vương đến đời Hùng Vương thứ 18, cả thảy 20 ông vua, mà tính từ Năm Nhâm tuất (2879 trước Tây lịch) đến năm Quý mão (258 trước Tây lịch) thì vừa được 2622 năm. Cứ tính hơn bù kém, mỗi ông vua trị vì được non 150 năm! Dẫu là người đời thượng cổ nữa, thì cũng khó lòng mà có nhiều người sống lâu được như vậy. Xem thế cũng đủ biết tuyện đời Hồng Bàng không chắc là truyện xác thực".

Ta hãy nghe những người trong cuộc nói về chuyện này. Ông GĐ. công viên có khu tưởng niệm ấy nói, gần đây ông ấy đã nhận được nhiều phản ánh của cơ quan báo chí, du khách về chuyện này, và đã giao cho bộ phận chuyên môn tìm hiểu.

Còn ông GĐ Sở Văn-Thể-Du (chữ người đời gọi Sở Văn hóa-Thể thao-Du lịch) tỉnh Gia Lai cho biết, những chi tiết về các đời vua Hùng là trích dẫn từ cuốn Giới thiệu khu di tích lịch sử đền Hùng của tác giả Vũ Kim Biên (Sở Văn hóa-Thông tin tỉnh Phú Thọ xuất bản năm 2006). Ông ấy nói tìm hiểu điều này rất khó, vì thông tin về các đời vua Hùng mang tính chất huyền sử, cho nên Sở ông chỉ chọn những thông tin dựa trên các tư liệu đã được nghiên cứu và xuất bản, các thông tin như năm trị vì, số con cháu cũng mang tính huyền sử, chủ yếu để phục vụ việc tưởng nhớ về công ơn các đấng dựng nước.

Haha, các vị GĐ. nói thế thì mình cũng chỉ biết thế, thôi thế cũng được. Nhưng ông GĐ. Sở kia quên không biết rằng ghi như vậy những tấm bia đá đã sai bét nhèm rồi, đấy là chưa nói về nội dung, chỉ nói về nguyên tắc ghi ghép. Bia đá ở một khu tưởng niệm, lại là tưởng niệm Quốc tổ, mang nhiều thông tin đến cho khách thăm viếng, đã ghi thì phải đầy đủ, phải ghi chú nguồn thông tin được trích dẫn từ đâu (sách sử nào, truyền thuyết, cổ tích nào), chứ cứ ghi khơi khơi một cách khẳng định như thế, để đến khi nghe thiên hạ thắc mắc mới "đổ tại này kia" sao được?

Còn một vấn đề nữa, có lẽ một học sinh cấp 3 cũng biết rằng tất cả các sách sử xưa nay, kể cả các sách về truyền thuyết như Lĩnh Nam chích quái, Truyền kỳ mạn lục, Việt điện u linh... cho đến những sách viết về Cổ tích nước Nam... đều không hề ghi chép chi ly về nhân thân của các vua Hùng (lấy số liệu đâu mà chép?). Đọc những con số trên bia (vua Hùng Chiêu Vương sống đến 692 năm sắp bằng ông... Bành Tổ), người ta có cảm tưởng như ai đó đã nắm rõ được gia phả của vua Hùng, hay đã được tổ chức cung cấp cho bản lý lịch trích ngang của các đời vua. Đã là huyền thoại, là truyền thuyết thì lấy đâu ra những con số "chắc như đinh đóng cột" như thế? Mà đã có những con số cụ thể thì sao không đưa ra năm sinh, năm mất, năm lên ngôi vua, năm thoái vị... chứ không phải là những con số ghi theo kiểu người già, trẻ em đi khám bệnh ở trạm y tế phường xã...

Bây giờ người ta làm văn hóa như thế....

Định chấm dứt entry này ở đây, nhưng sáng nay (15-4-2014), lại đọc được tin này trên báo TT (hôm qua cũng đã có đưa trên mạng). Tin có tựa "Bị làm nhục vì lấy cắp hai cuốn truyện". Câu chuyện cũng xảy ra tại Pleiku - Gia Lai. Một em nữ sinh nữ lớp 7 bị bảo vệ và nhân viên của một siêu thị bắt trói vào lan can sắt bên trong siêu thị, trước ngực treo tấm biển to có chữ "TÔI LÀ NGƯỜI ĂN TRỘM". Em bị làm nhục như thế bởi đã bị kết tội lấy hai quyển sách đáng giá 20.000 ngàn đồng của siêu thị.

Tôi không đưa hình em nữ sinh bị bắt trói lên. Báo đưa tin những người bắt trói em là một bảo vệ (nam), và 3 nhân viên bán hàng. Ông bảo vệ còn lấy điện thoại chụp hình để chiều tung lên Facebook "chém cho vui". Còn bà kế toán người đã in dòng chữ treo trước ngực em nữ sinh thì nói "Tôi không lường trước được sự việc đã đi quá xa như thế".

Thật sự tin này làm tôi kinh hoàng, một kiểu tàn ác thời trung cổ vẫn còn sót lại nơi con người ngày nay. Hành động ăn cắp (cho dù có đúng là em lấy đi nữa) là ăn cắp 2 cuốn sách chỉ đáng giá 20.000 đồng của em nữ sinh là xấu, bắt được cùng lắm là cảnh cáo em rồi cho về, chứ không ai lại nhẫn tâm và có quyền làm như thế. Những người lớn hành động như thế có bao giờ nghĩ rằng, con mình cũng có thể phạm một tội như vậy? Xã hội bây giờ tựa như có những con người đã mất hết lòng nhân, người ta tra tấn đến chết một người đã bị bắt không còn kháng cự, cả làng xúm vào đánh chết kẻ trộm chó, người ta xông vào chém giết nhau chỉ vì những cái cớ không đâu... Cái ác sao hồn nhiên quá. Cái hồn nhiên mà ta thường thấy nơi loài động vật cấp thấp con này ăn thịt con kia, sống chỉ với một mục đích duy nhất là để tồn tại...

Tin cuối cùng cũng ở báo TT hôm nay, nói về Tính xấu người Việt. Tôi post lại câu ghi bằng một hàng chữ in đậm trong ngoặc kép trên trang báo để khép lại entry này, để nói về sự thay đổi giữa các triều đại xưa. Trong diện tích vẻn vẹn chỉ 1,8 ha ở Hoàng Thành Thăng Long mà có đến bốn, năm tầng văn hóa của các triều đại chồng lên nhau:

Ảnh của báo TT Online.

"Một triều đại mới bắt đầu là một sự thay đổi tận gốc rễ, nhiều "nguyên khí quốc gia", nhiều tư tưởng lớn bị phế bỏ chỉ vì không cùng "nhóm", có phải vậy mà giá trị, chuẩn mực đạo đức truyền thống đến hôm nay chỉ còn là những mảnh ghép rời rạc".


Saigon, những ngày tháng 4-2014.