Bán... sách!

Hai ngày hôm nay (20, 21-11-2013) tôi đọc trên báo Tuổi Trẻ về loạt bài "Bán sách... "vá" nhà" của các tác giả Thái Lộc và Lam Điền. Bài báo viết về chuyện "Thực tế đang diễn ra tại Huế với hàng loạt sách cổ, sách quý hiếm từ các nhà sưu tầm, nghiên cứu uy tín đang được ráo riết tìm mua. Chuyện mua bán chẳng ồn ào nhưng một phần gia tài văn hóa quan trọng của Huế nay đã lặng lẽ rời khỏi Huế".

Những quyển sách cổ có giá trị về lịch sử, văn học, khảo cứu, tôn giáo, các loại tạp chí, báo... chẳng hạn như bộ Khâm định Việt sử thông giám cương mục, tiểu thuyết của Vũ Trọng Phụng, Nguyễn Công Hoan, các tác phẩm của Tự Lực Văn Đoàn... Tạp chí Nam Phong, Đối Diện, Bách Khoa Thời Đại, Sáng Tạo, Văn Nghệ... Báo chí như Nông Cổ Mín Đàm, Phụ Nữ Tân Văn, Tao Đàn... Còn rất nhiều nữa, sách Hán, Nôm, tiếng Tây, tiếng Ta... Toàn những loại ấn phẩm quý hiếm, có những ấn phẩm đã được in ấn cả trăm năm nay, đang lần lượt đội nón ra đi khỏi những tủ sách gia đình ở Huế... Có những quyển sách không chỉ được bán ra khỏi Huế, mà đã đi ra "định cư" ở nước ngoài bởi những nhà sưu tầm, những thương lái mua đi bán lại.

Đọc xong bài báo tôi đã "bần thần" cả người. Nhà nghiên cứu văn hóa Bửu Ý đã nói về tình trạng "chảy máu sách" này, chẳng hạn thời tiết mưa ẩm ở Huế đã khiến cho sách dễ hỏng, nhiều sách quá cũ đã và đang mục nát, hầu hết sách cổ đã được dịch và đưa lên Internet (sách chỉ còn giá trị cổ vật), thế hệ sau này không còn quan tâm đến sách, và những nhà nghiên cứu, sưu tầm nay tuổi đã già, không thể sống lâu với sưu tập của mình... Cũng còn một điều rất quan trọng khác là "họ cũng phải sống nữa...", như một nhà sưu tầm khác nói: "Tiếc lắm nhưng buộc phải bán vì không cách chi để có tiền cả". Họ phải dứt ruột bán đi những quyển sách quý giá, để có tiền sửa lại căn nhà đang dột nát, hay đơn giản hơn là để sống.

Nhà nghiên cứu văn hóa Bửu Ý cũng nói: "các cơ quan chức năng như Trung tâm học liệu Đại học Huế, Bảo tàng Văn hóa Huế, Thư viện tỉnh Thừa Thiên - Huế và các Thư viện đại học nên nghĩ đến chuyện làm giàu bằng cách mua những tác phẩm cổ kinh ấy. Tình hình nghiên cứu khoa học trong các đại học đang đi xuống ở mức hết sức thấp. Nếu đại học đẩy mạnh nghiên cứu thì nhất định những người nghiên cứu sẽ tìm tới các tủ sách này ngay".

Một nhà nghiên cứu khác sở hữu một thư viện gia đình lớn ở Huế chua xót: "Sách quý bị bán đi, cổ vật bị "chảy máu", giá trị văn hóa mai một, kể cả người tài cũng rời bỏ... Với cái đà này tôi e rằng một thời gian nữa thôi Huế sẽ trở nên rỗng tuếch. Các nơi khác nếu giá trị văn hóa mai một còn có nhiều thứ khác để phát triển. Với một thành phố như Huế mà văn hóa còn rỗng tuếch thì lấy chi để phát triển?".

Đấy là một câu chuyện buồn về sách, về một thành phố cổ kính có bề dày văn hóa như Huế. Những người phải bán đi những quyển sách mình đã gìn giữ cả đời chắc phải đau lòng, nhưng thật thông cảm cho họ, biết làm sao được, cuộc sống hiện tại với cái ăn, cái ở vẫn là trên hết, có thực mới vực được đạo. Lâu nay, tiếp xúc với nhiều người tôi nhận ra điều này, không có nhiều người có nhiều tiền để ý đến sách, ngoại trừ số ít có tiền mà thích đọc hay sưu tầm sách, còn phần đông những kẻ thích đọc, mua sách lại là những người ít tiền, và họ cũng ít có khả năng (thế lực) hay tài năng để kiếm ra tiền, đấy là một thực tế như chuyện bán sách cổ ở Huế của báo Tuổi Trẻ đã nêu. Tôi cũng là một người "mê" sách ngót nửa thế kỷ nay, trong nhà cũng có được một tủ sách nho nhỏ, được tậu qua năm tháng, qua nhiều thời kỳ, đủ để thỉnh thoảng cần tra cứu cái gì thì có mà lục lọi. Mua sách với tôi cũng là một "cái thú", có lẽ cũng như cái thú "shopping" nơi nhiều người, và tôi cũng nằm trong cái đa số mê sách mà không có nhiều tiền, hì hì!

Cho nên dẫu có khoái sách cỡ nào thì với loại sách cổ ở Huế kể trên cũng nằm ngoài tầm với, đọc thấy nói một tờ báo xưa giá cả trăm ngàn, một quyển sách giá bạc triệu, một bộ sách cổ giá vài chục hoặc vài trăm triệu, hoặc tính bằng con số ngàn đô la... Ngay cả với những quyển sách in mới bày trong nhà sách bây giờ mình thấy đọc được, thích mà cũng ít dám đụng tới, bởi giá cả bây giờ cái gì cũng cao ngất, chỉ thỉnh thoảng ghé nhà sách ngắm nghía xem có quyển sách mới nào hay không? Cho... đỡ ghiền. Từ thời còn đi học muốn mua sách tôi vẫn hay đến mấy tiệm bán sách cũ, hay sách bán "xon" ở vỉa hè. Ngày xưa trước năm 1975 vỉa hè Lê Lợi, trước nhà sách Khai Trí là nơi để đám sinh viên học sinh, những người mê sách rảo rảo, một quyển sách bán nơi quày sách vỉa hè giảm giá khoảng 30% theo giá bìa, trong nhà sách cách vài bước chân thì bán đúng giá, tội gì, để tiền dư ghé Cinéma Vĩnh Lợi coi phim cao bồi Mỹ, đi uống cà phê nghe Khánh Ly hát nhạc Trịnh Công Sơn và xơi chè Hiển Khánh hay kem Công Trường ở Hồ Con Rùa sướng hơn.

 Sách mới tinh xuất bản quý 3-2013 bán giảm giá 25% ở tiệm bán sách cũ.

 Sách còn rất mới, xuất bản đã mấy năm nay (2009) của Viện Nghiên Cứu Hán Nôm bán xon ở vỉa hè.

Sách Đạo Đức Kinh có đóng dấu Thư viện Quốc gia.

Trang sách Đạo Đức Kinh có đóng dấu của Thư viện Quốc gia Việt Nam Cộng Hòa.

Sách Nho Giáo của Lệ Thần Trần Trọng Kim đóng dấu của Thư viện trường Đại học Sư Phạm TP HCM.

Sách có chữ ký tặng của dịch giả.

 Sách có chữ ký cá nhân của tủ sách gia đình.

Ở tiệm sách cũ và sách xon vỉa hè dĩ nhiên sách không nhiều bằng những nhà sách quốc doanh chính qui, nhưng tôi lại hay tìm được những quyển sách có giá trị mà mình thích, nhiều khi là sách "độc", đủ mọi loại và thể loại. Sách mới in, sách còn mới nhưng in đã lâu, sách cũ, có những quyển sách từ Thư viện trường đại học, và cả Thư viện Quốc gia. Bộ sách Nho Giáo của Trần Trọng Kim xuất bản bởi Trung Tâm Học Liệu Saigon trước năm 1975, tôi đã bị mất trong đợt "sách nạn" sau tháng 4 năm 1975, tôi đã mua được bản in lại sau năm 1975, sách có đóng dấu Thư viện của một trường đại học. Quyển Đạo Đức Kinh của Lão Tử, dịch giả Thu Giang Nguyễn Duy Cần, nhà sách Khai Trí Saigon xuất bản năm 1961 (tính đến nay đã 52 năm, hơn nửa thế kỷ), sách bị xé mất bìa trước, in song song chữ Hán và chữ Việt rất tiện để đối chiếu, có đóng dấu Thư viện Quốc gia Việt Nam Cộng Hòa... Và những quyển khác nữa từ tủ sách gia đình, giá cả dĩ nhiên khá mềm, chỉ bằng gói xôi hay ổ bánh mì, đắt lắm bằng tô phở bình dân...

 Cho nên tôi mới có sách để đọc, thỉnh thoảng tra cứu, tán gẫu với bạn bè :-)))