Cái nếp...

Cái nếp ở đây không phải là... nếp cái, còn gọi là nếp cái hoa vàng, một loại gạo nếp ngon được xếp vào loại đặc sản tại miền Bắc, tương tự như gạo nàng thơm chợ Đào ở miền Nam. Nếp tôi muốn nói ở đây là nề nếp (nền nếp), nề nếp, là cái cơ bản của một "nếp nhà".

Nếp, trừ nghĩa là gạo, theo từ điển tiếng Việt có hai nghĩa, nghĩa thứ nhất là vết hằn trên bề mặt của giấy, vải, lụa... ta thường gọi là nếp gấp. Nghĩa thứ nhì là lối, cách sống, hoạt động đã trở thành thói quen. (Từ điển Tiếng Việt, Hoàng Phê chủ biên, Viện Ngôn Ngữ-1997). Cũng từ điển Tiếng Việt này giải thích: Nề nếp (nền nếp), Toàn bộ nói chung những quy định và thói quen trong công việc hoặc sinh hoạt, làm cho có trật tự, có kỷ luật, có tổ chức. Còn nghĩa của "Nếp nhà" là Lề thói quen trong một gia đình. (Từ điển Tiếng Việt, Văn Tân chủ biên, NXB Khoa Học - Xã Hội-1967).

Như ở trên từ điển đã định nghĩa, nếp nhà là lề thói quen trong một gia đình. Người ta nói gia đình này có nề nếp (nền nếp), là cha mẹ, những rường cột của gia đình ấy đàng hoàng, không tham lam, láu lỉnh... ba que, dù có thất học, hay có học vị cao, con cái của gia đình ấy từ nhỏ đã hiền lành, lễ phép, được cho ăn học và ăn học tử tế, lớn lên dù ở cương vị nào trong xã hội cũng trở thành người hữu ích. Một gia đình như thế là gia đình có được một nếp nhà tốt. Ngược lại, một gia đình không có được một nếp nhà tốt, nghĩa là cái lề thói quen của gia đình đó không tốt, gia đình đó thường lung tung lang tang, cha mẹ đi đằng cha mẹ, con cái đi đằng con cái, dù giàu hay nghèo, ở quê hay ở tỉnh, và gia đình đó thường có một đoạn kết không suôn sẻ, nhẹ thì con cái hư hỏng, nặng thì gia đình tan nát.

Ấy là nói về một gia đình, trên bình diện cao hơn, một xã hội, một quốc gia có lẽ cũng như thế, chẳng sai. Người ta nói, nhìn cha mẹ, con cái, thì biết gia đình đó như thế nào. Nhìn những gia đình thì biết xã hội đó thế nào, và nhìn xã hội thì biết đất nước ấy ra sao.

Mấy ngày nay, tôi đọc được trên mạng (chắc mọi người cũng đã đọc), một thông tin (bài viết) từ một trang báo mạng rất hay, phát biểu của một chuyên gia kinh tế cao cấp* (trích lời của một số chuyên gia WB** nói đùa, nhưng ác hại thay người ta lại nói đùa để nói thật):

"Việt Nam có lẽ là mô hình kỳ lạ nhất thế giới. Trên thế giới chia ra gồm nước phát triển, nước đang phát triển, nước chậm phát triển nhưng Việt Nam có lẽ là mô hình đặc biệt nhất. Đó là nước… không chịu phát triển! Đầu tư nhiều đến thế, ODA nhiều đến thế (20 năm qua lượng ODA đổ vào Việt Nam lên tới gần 90 tỉ USD) nhưng đến bây giờ vẫn không phát triển được thì chỉ có thể là… không chịu phát triển!”

Ở đầu bài báo đã viết:

"Đã 20 năm tham gia ASEAN nhưng Việt Nam vẫn còn nằm trong nhóm 4 nước lạc hậu hơn của ASEAN (gồm Việt Nam, Lào, Campuchia và Myanmar)".

Nhưng cái gì đã làm cho đất nước ta lạc hậu dẫn đến tụt hậu như thế, chuyên gia kinh tế cao cấp này cũng thẳng thắn nhận định:

“Một điều tra cho thấy, ở Việt Nam, trung bình cứ 1 đồng lợi nhuận thì DN phải mất 1,02 đồng cho “bôi trơn”. Có nghĩa, nếu tham nhũng ở nước ta giảm đi 50% thì đã làm tăng được 50% lợi nhuận của DN rồi".

Trích bài báo "Việt Nam là mô hình kỳ lạ nhất thế giới: Nước... không chịu phát triển". Hải Châu. Infonet.vn (10-8-2015).

Nói cho ngay, tham nhũng thì ở đâu cũng có chứ không riêng gì Việt Nam, và có lẽ từ khi có nhân loại thì đã có tham những. Nhưng ở những nước phát triển tham nhũng không đáng kể (do nhiều nguyên nhân, nhưng họ hạn chế được tham nhũng, vì thế họ mới phát triển), còn ở những nước lạc hậu và tụt hậu thì tham nhũng là đáng kể, ở nước ta thứ gì bọn tham nhũng cũng ăn. Báo chí chính thống đã nêu lên, từ chuyện lớn là vô khối dự án lớn bé, đến chuyện nhỏ là con vịt, con dê... xóa đói giảm nghèo cho dân, tiền cứu trợ thiên tai bão lụt... thuốc men bảo hiểm y tế... (và cũng do nhiều nguyên nhân, nhưng không hạn chế được tham nhũng, vì thế mới lạc hậu). Lạc hậu và tụt hậu do tham nhũng, còn kéo theo đủ mọi thứ tệ hại, làm cho xã hội trở nên bất an, như ta đã thấy những gì hằng ngày xảy ra nhan nhản trên báo...

Nhưng cái gì đã khiến cho một vị chuyên gia về kinh tế đã phải phân tích, và nhận xét như trên? Một gia đình tan nát ta đã biết là do gia đình đó không có nề nếp, nếp nhà của nhà đó đã hỏng, thì một đất nước lạc hậu, xã hội bất an, chắc hẳn là do cái nếp nước của đất nước đó chẳng ra sao... Huhu!


Ghi chú:

* Bà Phạm Chi Lan, chuyên gia kinh tế cao cấp.

** WB, Word Band: Ngân hàng Thế giới.