Phương tiện về chầu Trời của Ông Táo miền Nam.

Hôm này là 23 tháng Chạp, ngày đưa Ông Táo về chầu Trời. Trong tục cúng đưa Ông Táo trước đây phổ biến ở miền Bắc, ta thường thấy phương tiện dùng để đưa tiễn Ông Táo về Trời là cá chép. Trong lễ cúng người ta thường kèm theo một vài con cá chép còn sống, sau khi cúng tiễn Ông Táo xong mang ra hồ ao, sông rạch thả. Cá chép là loài cá theo truyền thuyết đã vượt qua ba kỳ thi sát hạch vượt Vũ môn để hóa thành rồng.

Còn theo sách Đặc khảo về Tín ngưỡng thờ Gia thần*, trong miền Nam, phổ biến là vùng Nam bộ, tục đưa Ông Táo có hơi khác, thay vì cúng cá chép để đưa Ông Táo, thì người dân dùng bộ giấy "cò bay ngựa chạy", theo ý nghĩa ngựa chở Ông Táo đi đường bộ rồi cò chở Ông Táo bay về Trời. Tục dùng ngựa và cò làm vật cưỡi trong miền Nam bắt nguồn từ nghi thức "xá mã, xá hạc", tục này theo nghi thức của Đạo giáo và của Phật giáo. Đây là nghi thức được tiến hành sau cùng trong các buổi cúng tế. Người ta gom tất cả các tờ sớ nhét vào ngựa giấy và hạc giấy đã để sẵn trong lễ cúng, rồi đem đốt với ý nghĩa nhờ ngựa và hạc mang sớ đến những nơi cầu cúng trong Tam giới.

Trong bộ giấy tiền vàng bạc cúng Ông Táo trưa nay ở nhà tôi, quả nhiên tôi có thấy tờ giấy bản "cò bay ngựa chạy" mà tôi chụp lại dưới đây.

Giấy cò bay ngựa chạy trong bộ giấy tiền vàng bạc cúng Ông Táo.

Thì ra Ông Táo ở miền Nam dùng phương tiện chuyên chở có khác với Ông Táo ở miền Bắc, Ông Táo miền Nam đi đủ cả, đường bộ, đường hàng không, cuối năm chắc phải vào mạng "i meo" đặt vé trước, để cận ngày quá kiếm vé xe khách, máy bay chắc mệt...

Cúng tiễn đưa Ông Táo ngày 23 tháng Chạp trong bếp ngày nay.

Trong lễ cúng Ông Táo ở nhà, trong mâm cúng ngoài một ít thức ăn, năm nào tôi cũng thấy bà xã tôi cúng chè trôi nước. A, cái món chè trôi nước này chắc cũng có ý nghĩa của nó đây. Ông Táo về chầu Trời phải tâu lại chuyện trong nhà gia chủ trong suốt một năm, tất tần tật không chừa chuyện gì, mà trong một năm thì làm gì mà nhà nào lại không có những chuyện lộn xộn. Ngày xưa cũng có nhà "đối phó" bằng cách bịt miệng Ông Táo, không để ông nói năng, bằng cách trong lễ tiễn đưa cúng nguyên cho Ông Táo một lon kẹo mạch nha, làm quà đi đường, Ông Táo hảo ngọt xơi vào là ngắc ngứ, mồm miệng dính chặt lên Thiên đình  khó lòng mà nói năng.

Chè trôi nước làm bằng bột nếp dẻo cũng thế, chè viên cục nhỏ chỉ toàn bột không nhân, cục to thì trong có nhân đậu xanh nhuyễn, nhưng vẫn chủ yếu là lớp vỏ bột nếp dẻo bao bên ngoài, thứ này mà ăn hơi tham một chút không những dính mồm miệng, có khi còn mắc nghẹn như chơi.

Hì hì! Dân gian ta xưa nay quả cũng... gian thật.

* Đặc khảo về Tín ngưỡng thờ Gia thần, Huỳnh Ngọc Trảng - Nguyễn Đại Phúc, NXB Văn hóa Văn nghệ - 2013.