Đọc (tiếp).

Bài báo về "từ điển rác" trên báo Tuổi Trẻ.

Đọc trên mạng mấy bữa nay thấy nói về một quyển từ điển tiếng Việt ghi dành cho học sinh mà giải nghĩa tầm bậy quá xá. Tìm hiểu thêm thì thấy báo Tuổi Trẻ (16-10-2014) nói đây là quyển từ điển có từ trước năm 1975 tại miền Nam, nay xuất hiện trên thị trường chữ nghĩa dưới tên của 4 nhà xuất bản, chưa rõ có phải là sách của 4 nhà xuất bản này không? Hay là sách mạo danh, in lậu...? Chẳng rõ ra sao? Tôi có một số từ điển tiếng Việt xuất bản xưa nay, nhưng không có quyển này, và cũng chưa từng nghe tên của tác giả từ điển*.

Thỉnh thoảng ghé những nhà sách lớn, tôi thấy trên kệ sách có rất nhiều từ điển, nhất là từ điển tiếng Việt, rất nhiều tên tác giả, nghe quen có, lạ có... Không rõ với tình hình xuất bản sách báo khó khăn như bây giờ thì những quyển từ điển lỗi đầy ra như thế làm sao bán? Quyển từ điển mà dư luận báo chí đang nói đến hiện nay được ghi là Từ điển Tiếng Việt dành học sinh, còn bản in trước năm 1975 thấy đề là Việt Nam Tự Điển. Tên Việt Nam Tự Điển (là loại tự điển phổ thông) xuất bản trước năm 1975, được "úm ba la" chuyển sang tên gọi Từ điển Tiếng Việt dùng cho học sinh có lẽ cũng có lý do, có cái mánh của nó, Người mua quyển từ điển học sinh này là ai? Chắc chắn chính là các em học sinh, hoặc cha mẹ tìm mua cho con em tra chữ nghĩa trong việc học hành. Các em học sinh đi mua thường không đủ kiến thức để kiểm tra nội dung, còn phụ huynh nhiều khi đi mua cũng thế, vào nhà sách thấy đề từ điển học sinh là mua cho con em, cũng ít kiểm tra sơ bộ xem nội dung từ điển viết như thế nào. Cho nên sách in tầm bậy thế mà bán được, vì thấy đề tên đến mấy nhà xuất bản. Tìm hiểu thêm thấy trang của báo mạng Nông Nghiệp VN (16/10/2014) nói hiện nay có tên của 4 nhà xuất bản in lại, và mới đây năm 2013 có một nhà xuất bản in quyển từ điển này tới 15.000 cuốn, một con số khổng lồ bây giờ (trong khi quyển sách Lịch sử Việt Nam của GS Lê Thành Khôi mới đây in 2.000 cuốn, hay sách Nhà văn như Thị Nở của Phạm Xuân Nguyên cũng chỉ in 3.000 cuốn).

Dĩ nhiên cái lỗi lớn nhất ở đây chính là nơi xuất bản sách (nếu sách đúng của những nhà xuất bản đó), họ xuất bản sách mà không cần biết nội dung sách viết gì? Nơi kiểm tra cấp giấy phép cho in ấn cũng thế. Còn nếu là sách in lậu, giả danh... thì sự có mặt trên thị trường là một vấn đề đáng lưu ý của các cơ quan chức năng kiểm tra phát hành sách, của ngành giáo dục, mấy hôm trước tôi thử tra trên mạng thì thấy quyển sách được rao bán vô tư trên mạng. Vừa qua đọc trên mạng thấy có tin một giải thưởng sách hay gì đó được trao cho một quyển sách vi phạm bản quyền, sách đã được... xào xáo lại, khác với bản gốc. Không khéo mai mốt sẽ lại có một quy định phạt vạ những ai mua và đọc những loại sách lậu, không chính danh..., cũng như đã từng có quy định phạt những ai ăn bẩn ở những hàng quán hè phố không đảm bảo vệ sinh.

Sách mua đã gần 40 năm nay.

Trong số từ điển tiếng Việt các loại thì trên kệ sách của tôi có một quyển từ điển tiếng Việt dành cho học sinh tôi đã mua từ năm... 1976, đã gần 40 năm nay, sách của NXB Giáo dục in năm 1972 tại Hà Nội, trong sách có những trang thuyết minh in màu, giải nghĩa từ ngữ nghiêm túc, có lẽ là một cố gắng của sách dành cho học sinh lúc bấy giờ. Đi xem sách, lựa sách, mua sách, và đọc sách xưa nay đối với tôi là một cái thú, có lẽ tựa như chuyện "shopping" nơi một số người khác. Sách thì thời nào cũng thế, nhiều vô kể, dĩ nhiên là có đủ mọi loại sách, đủ mọi loại đề tài phục vụ cho mọi giới ở mọi trình độ. Ở loại sách nào, thời nào cũng thế, luôn có sách hay và sách dở, sách có giá trị về lâu dài và sách không có giá trị, coi một lần rồi bỏ, chưa kể những loại sách luộc, sách lậu... thật giả khôn lường. Thiếu gì sách thật, ghi tên những người có tên tuổi trong xã hội kể cả từ điển, sách giáo khoa, sách kiến thức... mà kém chất lượng. Mua một quyển sách phải chú ý từ đề tài sách viết đã đành, rồi đến người viết, người dịch, tên tuổi của nhà xuất bản cuốn sách đó, phải qua... vài lần mua phải sách kém chất lượng rồi mới có kinh nghiệm lựa chọn sách.

Khi đi mua sách, chọn được tựa sách mình quan tâm rồi đến nhìn tên người viết sách, rồi đến nhà xuất bản... sau đó giở sách xem mục lục coi sách đề cập đến những vấn đề chính nào, theo đó mà đọc thử vài dòng xem nội dung sách viết ra sao... Trước năm 1975 ở Saigon đã có những tác giả, những nhà xuất bản mà chỉ cần đọc được tên của họ và tên của nhà xuất bản trên bìa sách là bạn có thể yên tâm bỏ tiền ra mua.

Một lần tôi vào tiệm sách cũ thấy hai ba cô nữ sinh trung học mặc đồng phục, khệ nệ ôm một chồng sách còn rất mới đến hỏi tiệm sách có mua không? Hoặc đổi sách khác. Chủ tiệm coi nói loại sách này tiệm không mua cũng không đổi, tiệm chỉ có thể mua với giá cân ký theo kiểu sách báo ve chai 5000đ một kí lô, mấy cô nữ sinh nói các cô và cha mẹ các cô đã mua bạc trăm ngàn mỗi quyển, rồi đành khệ nệ ôm về. Khi thử liếc qua đám sách ấy thì tôi thấy đó là những quyển sách dịch loại tình cảm giới trẻ bây giờ hay đọc, hình như có cả loại sách kinh dị. Hôm trước tôi ghé nhà cô em, đứa cháu gái đang học năm thứ hai đại học đưa cho tôi vài quyển sách thuộc loại này nói tôi mang về đọc. Tôi trả lại cô cháu nói bác già rồi đọc những sách này không nổi. Tôi không chê loại sách này, nhưng thật sự không nên chỉ mua và đọc độc một loại sách ấy, một quyển sách hay, bất kể về đề tài nào là quyển sách mà sau khi đọc xong lần đầu, ta biết là sẽ phải đọc lại nhiều lần nữa..

Trong nhà nên có một tủ sách gồm nhiều loại sách chọn lọc để đọc, và cũng để tra cứu khi cần. Nếu đọc được nguyên tác sách xuất bản bằng tiếng nước ngoài thì quá tốt, bằng không thì đọc sách tiếng Việt của tác giả trong nước viết, hoặc dịch, nhưng như tôi đã có kinh nghiệm, cần phải biết sách của tác giả, nhà xuất bản nào có uy tín để đọc. Đã học xong trung học hoặc đại học, thậm chí là cao hơn nữa, cũng mới chỉ là cái căn bản để bước vào chốn chữ nghĩa. Ở một xã hội còn quá nhiều bát nháo như thế này thì mỗi người tiêu dùng Việt Nam buộc phải trở thành "người tiêu dùng thông minh", nếu không thì từ chuyện ăn uống, mua hàng tiêu dùng sẽ vớ phải những món hàng kém chất lượng. Đối với sách, lỡ mua phải một quyển sách lậu viết ẩu, viết bậy về đọc nếu phát hiện ra ít nhất sẽ bực mình, còn nếu không biết thì thật tai hại, nhất là đối với loại sách dành cho các em học sinh.


* Tác giả ghi là Vũ Chất.