Khó và dễ.

Vụ từ điển “rác”: Nhà xuất bản Trẻ nhận sai sót

Nguyễn Vinh

Thứ Năm,  23/10/2014, 18:31 (GMT+7)

(TBKTSG Online) - Sáng nay, 23-10-2014, trong cuộc gặp gỡ một số nhà báo, vị lãnh đạo Nhà xuất bản (NXB) Trẻ xác nhận đã có sai sót trong việc năm 2001, đơn vị này cho xuất bản cuốn Từ điển tiếng Việt dành cho học sinh của tác giả Vũ Chất.

Những dòng trên là copy lại trên TBKTSG Online.

Xem ra cái vụ "rác chữ nghĩa" này còn tiếp dài dài, hôm nọ đọc báo nghe vị lãnh đạo Nhà xuất Bản (NXB) Trẻ nói đã kiểm tra thấy NXB này không xuất bản quyển từ điển học sinh rác đang gây xôn xao dư luận, mà quyển này lại được lưu trữ ở Thư viện Quốc gia. Thoạt đầu bà giám đốc Thư viện Quốc gia nói từ điển rác có mặt trong thư viện là do NXB gởi tới, thư viện không tự ý đi mua, và thư viện không có trách nhiệm phải kiểm tra nội dung từ điển, vậy ra là bà giám đốc thư viện này nói không đúng sự thât về việc từ điển rác có mặt nơi thư viện? Bây giờ thì lãnh đạo NXB Trẻ xác nhận là quyển từ điển do NXB ấn hành, như vậy là thoạt đầu NXB nói sai và Thư viện Quốc gia phát biểu đúng, thiệt là rắc rối.

Từ điển Pháp-Việt, Từ điển Truyện Kiều, và Hán-Việt từ điển của Đào Duy Anh.

Tôi có một vài quyển từ điển tiếng Việt xuất bản trước năm 1975 và sau năm 1975, nhưng lại không có cả 2 quyển từ điển được xuất bản trước và sau năm 1975 này để xem cụ thể ra sao? Lan man trên mạng thấy thiên hạ nói đây là loại sách "viết chơi để chọc" của thời trước (nhại theo chương trình "đố vui để học" trước đây), chẳng rõ thực hư ra sao? Nhưng mà thôi, cũng chẳng cần tìm hiểu chi cho mệt đầu, chỉ biết rằng một quyển từ điển như thế đã được bàn tay "nhám" nào đó phù phép trở thành từ điển dùng cho học sinh, và có đến bốn nhà xuất bản lớn xuất bản, tồn tại suốt mười mấy năm, có lẽ đã có biết bao nhiêu học sinh "tra khảo" trước khi bị phát hiện, thật là tai hại.

Chắc chắn trên "thị trường chữ nghĩa" bây giờ không chỉ có một quyển sách dỏm như loại từ điển kể trên, bản thân tôi cũng đã mua phải một số sách thuộc loại "xào xáo" như thế này. Chẳng hạn sách của Lâm Ngữ Đường, Toan Ánh... kể cả sách về triết học Phật giáo bản gốc được in trước năm 1975. Những loại sách xào xáo này có thể được bê nguyên xi (cũng còn đỡ khổ), hoặc "biên tập" lại, đọc vài trang là biết ngay không phải "giọng văn" của các tác giả đó. Loại sách xào xáo này có thể được in lậu, cũng có thể xuất bản theo con đường chính thức kể trên, sách in lậu thì không nói rồi, nhưng sách được xuất bản chính thức thì lạ quá, không hề có ai kiểm tra nội dung hay sao? Và in một quyển sách hình như bây giờ rất dễ dàng, chỉ cần có tiền (in) là được?

Nói như thế bởi mấy hôm nay bận bịu dọn dẹp nhà cửa, tôi tình cờ thấy lại một quyển tạp chí "Xưa nay" cách nay đúng 10 năm (số 213, tháng 6 - 2004), có những bài viết kỷ niệm 100 năm ngày sinh của cố GS. Đào Duy Anh. Có một bài viết với tựa "Số phận long đong của một cuốn từ điển", nói về quyển Từ điển truyện Kiều của GS.  Đọc bài viết mới thấy một quyển từ điển có giá trị như thế mà muốn xuất bản vào thời cách nay khoảng nửa thế kỷ sao khó thế? Quyền Từ điển truyện Kiều được GS. soạn xong vào năm 1965, nhưng phải đến gần 10 năm sau, nghĩa là vào năm 1974 mới được xuất bản lần đầu tiên bởi NXB Khoa học Xã hội (vào năm 1976, sau khi đất nước thống nhất tôi có may mắn mua được quyển từ điền này ở Saigon và vẫn còn giữ được đến nay).

Trong bài viết tác giả Trần Thị Minh Châu nói quyển Từ điển truyện Kiều đã được gởi cho NXB Khoa học Xã hội nhưng họ cứ giữ mãi bản thảo không dám in, cuối cùng phải lập ra cả một Hội đồng khoa học để bàn bạc, những người trong Hội đồng xem bản thảo đều thấy từ điển có giá trị nhưng "Người ta vẫn sợ một thế lực nào đó, tuy vô hình mà không ai dám nói ra". Lúc ấy bà Trần Thị Minh Châu với chức vụ là Cục trưởng Cục Xuất bản (ngoài đời là em dâu của cụ Đào Duy Anh), là thành viên trong Hội đồng xét duyệt biểu quyết đồng ý cho in, có người cùng trong Hội đồng nói: "Chị không sợ chị là em dâu ông Đào Duy Anh à?" bà Minh Châu bình tĩnh trả lời: "Tôi biết tôi là ai. Nhưng tôi chỉ làm theo nhu cầu của đại đa số các em học sinh, của các bà mẹ Việt Nam, kể cả các bà mẹ ở nông thôn, là những người rất thuộc Kiều. Người ta ru em, hát hò ngoài đồng ruộng khi cấy khi gặt, khi nói chuyện, thậm chí khi dạy con cũng vận truyện Kiều ra để nói. Tác phẩm của Nguyễn Du thì ai cũng biết, nhưng để hiểu được tác phẩm đó thì không phải ai cũng hiểu được đầy đủ. Nay ta in cuốn Từ điển Truyện Kiều, không những sẽ giúp cho các nhà nghiên cứu văn học, mà còn có tác dụng đối với đông đảo các em học sinh sinh viên. Chắc sẽ được hoan nghênh. Tôi vì lợi ích của mọi người mà biểu quyết đồng ý. Mong các đồng chí thông cảm và cũng cho tôi được quyền quyết định cuối cùng với tư cách là cục trưởng".

Và quyển Từ điển Truyện Kiều của cụ Đào Duy Anh đã được "phát hành trót lọt" (chữ của bài báo), in xong vào ngày 21 - 12 - 1974 với lần xuất bản đầu tiên là 30.200 quyển. Đến nay đã được tái bản nhiều lần. Về từ điển thì cụ Đào Duy Anh soạn tất cả 3 quyển, thứ nhất là Hán-Việt từ điển (1932), Pháp-Việt từ điển (1936), Từ điển truyện Kiều (viết xong năm 1965, xuất bản nắm 1974), quyển từ điển nào cũng có chất lượng tốt, đến nay vẫn còn được nhiều người dùng để tra cứu. Tôi cũng có được cả 3 quyển từ điển này của ông, quyển Từ điển Hán-Việt tôi mua thời còn đi học khoảng cuối thập niên 1960 ở Saigon (sách do NXB Trường Thi phát hành, in tại Saigon 1957), Từ điển Pháp-Việt mua năm 1992 (NXB Ngoại Văn-1991), và Từ điển truyện Kiều mua năm 1976 (NXB Khoa học Xã Hội-1974).

Việc xuất bản sách ở xứ mình đã rất khó mà cũng đã rất dễ như thế.