Đàn cầm & Đàn sắt.

Ảnh Internet.

Đàn cầm, đàn sắt là hai loại đàn của người Trung Hoa xưa. "Sắt cầm hòa hợp" tượng trưng cho sự chung thủy, nghĩa vua tôi, tình chồng vợ, tình yêu, tình bè bạn. Cầm đài, ngày xưa là tên gọi chỉ chỗ Bá Nha thời Xuân Thu đánh đàn cho Chung Tử Kỳ nghe khúc Cao Sơn Lưu Thủy, và cũng là để chỉ nơi Tư Mã Tương Như thời Hán đàn cho Trác Văn Quân nghe khúc Phượng cầu Hoàng. Thúy Kiều cũng là một người giỏi về thơ nhạc, giỏi chơi đàn cầm:

Trong như tiếng hạc bay qua
Đục như nước suối mới xa nửa vời
Tiếng khoan như gió thoảng ngoài
Tiếng mau sầm sập như trời đổ mưa

(Thúy Kiều đàn cho Kim Trọng nghe lần đầu).

Đọc Vân Đài Loại Ngữ của Lê Quý Đôn viết về đàn cầm, đàn sắt như sau:

Về việc phân định của lục khí* thì đàn cầm, đàn sắt là khó nhất.

- Đàn cầm mỗi điệu phải sửa dây.

- Đàn sắt mỗi điệu phải dời cây trụ.

- Cao thấp cùng sinh ra, lý rất huyền diệu.

Cung là vua, là cha.

Thương là tôi, là con.

Cung và thương hòa nhau thì vua tôi, cha con hòa nhau.

Chủy là lửa.

Vũ là nước.

Phương Nam là vị của lửa.

Phương Bắc là chỗ của nước.

Thường khiến thinh thủy suy, thinh hỏa thịnh thì có thể giúp Nam mà nén Bắc.

Cung là chồng.

Chủy là vợ.

Thương là cha.

Cung thực là con của chủy, thường muốn dùng con giúp mẹ, dùng vợ giúp chồng, rồi sau thinh thành văn.

Chủy thịnh thì cung xướng lên mà giao hòa.

Thương thịnh thì chủy có con, mà sinh sinh hóa hóa khôn cùng.

Người khéo đạt âm luật phải cứ đó mà xoay sở.

(Hết trích)

Người chơi giỏi nhạc cụ của Tây phương đạt đến nghệ thuật, còn người chơi giỏi nhạc cụ của Đông phương như đàn cầm, đàn sắt có lẽ đã đạt đến triết lý, đã chạm đến cõi thâm sâu của trời đất và con người.

Ghi chú:

* Lục khí: để chỉ bát âm. gồm sáu nhạc khí cho lục âm là : chuông, huyên, đàn, sênh, sáo, cộng thêm cách âm (các loại trống bịt bằng da) và mộc âm (các nhạc khí bằng gỗ như song lan, mõ).