Sáp nhập & Sát nhập.

Đọc sách báo thỉnh thoảng tôi thấy dùng từ "sáp nhập", hoặc "sát nhập", để chỉ hai cơ quan, hai sở (có thể nhiều hơn), hoặc hai tỉnh thành nhập với nhau làm một. Thử tra từ điển tiếng Việt hiện nay như Từ điển tiếng Việt của Hoàng Phê chủ biên, thấy hai chữ có nghĩa như nhau (đồng nghĩa).

Nhưng trong những tự điển xưa như Đại Nam Quấc Âm tự vị (Paulus Huình Tịnh Của) thấy ghi:

- Sáp nhập: Nhập lại với nhau (nói về làng xóm).

Việt Nam tự điển (Hội Khai Trí Tiến Đức):

- Sáp 揷. Nhập vào với nhau : Hai làng sáp làm một.

- Nhập 入. Vào. Nghĩa rộng: Hợp lại : Nhập hai món tiền làm một. Nhập bọn.

Sáp nhập 揷入. Nói về đem đất chỗ này nhập vào chỗ khác.

Không có từ "sát nhập" với nghĩa tương đương như "sáp nhập" bên trên.

Hán Việt Tân tự điển của Nguyễn Quốc Hùng (Nhà sách Khai Trí - Saigon 1975):

- Sáp nhập 揷入 : Gom vào làm một. Ta vẫn quen đọc Sát nhập là vô nghĩa.

Như vậy "sáp nhập" 揷入 là từ Hán Việt, trong đó cả hai từ "sáp" 揷 và "nhập" 入 đều có nghĩa là "nhập vào, hợp lại với nhau" (từ song tiết đẳng lập). Từ "sáp nhập" thường dùng để nói về việc nhập lại làm một của các đơn vị hành chánh (như các cơ quan, ban ngành, các tỉnh, quận, huyện... nhập lại làm một), ở nước ta việc sáp nhập như thế thường xảy ra.

Trong từ "sát nhập", thì từ "nhập" 入 là từ Hán Việt, còn từ "sát" là từ Nôm. Nghĩa của từ "sát" là "kế cận, kề bên" (ngồi sát nhau, nhà ở sát nhau). Trong Từ điển tiếng Việt (Hoàng Phê chủ biên), ghi nhận từ "sáp nhập" và "sát nhập" là hai từ đồng nghĩa. Nhưng từ "sáp nhập" là từ gốc, còn từ "sát nhập" là do cách nói sai mà ra.

Cũng có một từ khác mà ta hay dùng trong khẩu ngữ, là từ "xáp" (xáp viết "x"). Chữ "xáp" thường được chỉ hành động "tiến lại gần, sát lại gần", như trong câu nói "đám học sinh xáp lại với nhau", "xáp lá cà". Cũng còn một từ khác được viết là "xán" hoặc "sán" (Từ điển tiếng Việt Hoàng Phê chủ biên), với nghĩa "do bị thu hút mà đến ngay gần, đến sát bên", như trong khẩu ngữ "Hai đứa nó hễ gặp là xán lại với nhau", từ "xán" không những tỏ hành động "xáp lại", mà còn tỏ ý "quấn quít, thân thiện".

Bên trên là những từ gần âm, gần nghĩa hay đồng nghĩa, người nước ngoài học tiếng Việt mà gặp chắc thấy rối.