Ăn như hạm.

Tôi nghe hai bạn trẻ nói chuyện với nhau, "Mày ăn như hạm đội", ý muốn nói bạn kia ăn nhiều. Câu này trước đây đi làm tôi cũng nghe đồng nghiệp nói thế, và giảng nghĩa hẳn hoi, hạm hay hạm đội là cái tàu há mồm chở quân lính, mỗi lần chở quân là nó "nuốt" cả mấy trăm người vào bụng, người ta ví kẻ ăn nhiều như cái tàu há mồm (chiến hạm). Tôi đã thử lật mấy quyển từ điển tiếng Việt phổ thông bây giờ (như Từ điển tiếng Việt, Văn Tân chủ biên, NXB Khoa học Xã hội - Hà Nội 1967), thậm chí không có chữ "hạm" riêng biệt mà chỉ có chữ "hạm đội", với nghĩa "Tổ chức gồm nhiều tàu chiến hoạt động trong một khu vực nhất định". Từ điển tiếng Việt (Hoàng Phê chủ biên, NXB Đà Nẵng - TT Từ điển học - 1997), giải nghĩa "hạm" là "tàu chiến loại lớn". Ngay cả Việt Nam Tự điển của Hội Khai Trí Tiến Đức - Hanoi 1931, cũng chỉ giải thích "Hạm" 艦 là "Tàu chiến cỡ lớn".

Thực ra khi nói "Ăn như ham", hay "Ăn như hạm đội" và giải thích "Hạm" là "tàu chiến", loại tàu há mồm mỗi lần "nuốt chửng" được rất nhiều quân lính, và ví người ăn nhiều như thế, chỉ là cách hiểu nôm na theo kiểu dân gian. "Hạm" là tên gọi khác của con hổ, con cọp. Trong dân gian, con hổ được gọi dưới khá nhiều tên, thông thường là hổ, hùm, cọp, ông ba mươi, cũng còn tên gọi khác, có lẽ là âm xưa như hầm, hạm, kễnh. Đại Nam Quấc âm Tự vị của Huình Tịnh Paulus Của - Saigon 1895-1896, ghi nhận:

- Hạm. n. Thứ cọp lớn.

Ăn như hạm, Ăn hung, ăn hàm, ăn dữ.

Từ Hạm trong Đại Nam Quấc âm Tự vị của Huình Tịnh Paulus Của.

Tự điển Việt Nam của Lê Văn Đức - Lê Ngọc Trụ - Saigon 1970, viết:

- Hạm. Hầm, hùm, hổ hay cọp.

Trước năm 1975, ở miền Nam từ "hạm" được ám chỉ kẻ ăn hối lộ, tham nhũng. Ý này cũng đã được đưa vào Tự điển Việt Nam của Lê Văn Đức - Lê Ngọc Trụ. Ngoài nghĩa "hạm" hầm, hùm, hổ, cọp, còn có nghĩa thứ nhì là "ăn hối lộ nhiều".

Như vậy "hạm" còn có nghĩa là con hổ, con cọp, và "Ăn như hạm" có nghĩa chính là "ăn khỏe ví ăn như con hổ, con cọp". Nói về ăn khỏe như cọp, ta còn thấy nói "Nam thực như hổ, nữ thực như miu", người ta ví người nam ăn (khỏe) như con hổ, người nữ ăn nhỏ nhẹ và ít như con mèo, mà chắc có lẽ câu này để chỉ nam nữ ngày xưa thôi, hì hì. Bây giờ có khi "tình thế" đã khác. Có thể chữ "hạm" được dùng phổ biến ở miền Nam hơn miền Bắc, vì thấy xuất hiện trong những từ điển tiếng Việt xuất bản trước đây ở miền Nam, không thấy từ "hạm" nghĩa như thế trong những từ điển xuất bản tại miền Bắc.