Giỗ Thánh.

Hôm nay là ngày 20 tháng tám âm lịch, ngày giỗ Đức Thánh Trần. Tôi ghé đền Đức Thánh Trần ở Saigon thắp một nén hương cho ngài. Ngày giỗ của ngài được tổ chức mấy ngày, thường có tế lễ, và những nghi thức khác.

                               Ngựa, voi, thuyền rồng bằng giấy trong lễ giỗ.

Như chúng ta đã biết, Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn (1231-1300), là một nhà quân sự kiệt xuất, ngài là con của An Sinh vương Trần Liễu, được công chúa Thụy Bà em ruột của Trần Liễu đem về nuôi như con, ngài thông minh tuấn tú hơn người, lớn lên văn võ toàn tài. Ngài là người đã lãnh đạo, chỉ huy 3 cuộc kháng chiến chiến thắng quân Nguyên Mông xâm lược. Chính ngài là người đã đọc bài Hịch tướng sĩ nổi tiếng trước ba quân, nói lên quyết tâm bảo vệ tổ quốc. Một lần khi đội quân  của Thành Cát Tư Hãn xâm lược nước Đại Việt, thế giặc lúc ấy đang mạnh, vua nhà Trần phải bỏ kinh thành Thăng Long cùng Trần Hưng Đạo rút về phía nam. Thượng hoàng Thánh Tông lo lắng hỏi ngài xem có nên hàng hay không. Ngài đã khẳng khái trả lời: "Bệ hạ hãy chém đầu thần trước, rồi hãy hàng". Tháng 4 năm 1288, lần thứ 3 quân Nguyên mang quân sang xâm lược, ngài đã chỉ huy quân sĩ đánh tan quân giặc nơi sông Bạch Đằng, tướng giặc là Ô Mã Nhi bị chém chết, thủy quân của chúng tan rã, quân bộ bị truy đuổi đến tận biên giới. Vó ngựa của đội quân nhà Nguyên đã từng dẫm nát Châu Âu mà phải từ bỏ tham vọng xâm chiếm nước ta. Ngài đã được vua nhà Trần phong chức Đại vương.

Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn không chỉ là một nhà quân sự đại tài, ngài là người không ham danh vọng, phú quý. Sau khi dẹp yên giặc ngài xin về thái ấp Vạn Kiếp, vui sống điền viên những năm tháng cuối đời. Năm 1300 ngài lâm trọng bệnh, vua Trần Anh Tông đến thăm, có hỏi ngài: " Chẳng may giặc phương Bắc lại đến thì làm thế nào?" Ngài đáp: "Khoan thư sức dân để làm kế sâu rễ bền gốc, đó là thượng sách để giữ nước". Tháng 9 năm 1300 ngài mất ở Vạn Kiếp. Vua Trần đã truy tặng ngài chức Thái sư Thượng phụ Thượng quốc công, tước Nhân Võ Hưng Đạo đại vương. Nhân dân coi ngài như một vị Thánh.

                               Đội nữ tế đền Đức Thánh Trần trong một lần tế lễ.

Thỉnh thoảng đến đền đức Thánh Trần, tôi cũng hay gặp những buổi lễ khác, như có những gia đình đến xin làm lễ cầu an, hay cầu siêu, hoặc "khoán" con cho Thánh để mong đứa bé được Thánh che chở, thông minh, khỏe mạnh.

                                              Một buổi lễ cầu an.

                                               Làm lễ "khoán" con cho Thánh.

Tình cờ nơi một góc sân Đền tôi thấy tượng một con chó đá trơ vơ. Con chó đá này hẳn nhiên trước đây là vật của Đền, có lẽ là một linh vật dân gian được thờ. Bây giờ con chó đá được "dụi" vào một góc sân, trong khi ở sân Đền bây giờ có đặt cả bàn thờ Thổ Địa.

                                                Con chó đá nơi góc sân.

Nhìn tượng con chó đá, tôi chợt nhớ đến câu truyện cổ tích khi xưa được nghe từ lúc nhỏ, câu chuyện anh học trò nghèo và con chó đá, chắc các bạn còn nhớ câu chuyện này. Đại khái có một anh học trò nghèo nhưng vẫn gắng học hành, một hôm trên đường đi tới nhà thày đồ, ngang qua nơi có đặt tượng con chó đá, chợt con chó vẫy đuôi mừng rỡ. Anh chàng học trò lấy làm lạ hỏi: "Tại sao mày lại vẫy đuôi mừng tao?". Con chó đá trả lời: "Khoa này chỉ có mình thày đậu thôi, Trời đã định thế nên tôi vẫy đuôi mừng thày".

Anh học trò về kể cho cha mẹ nghe, người cha từ đó tỏ ý lên mặt hống hách với hàng xóm. Có lần trâu nhà dẫm lên lúa hàng xóm, bị nhắc nhở, ông ta nói: "Phen này con ông đỗ, rồi sẽ biết tay". Ngày sau anh học trò đi học ngang qua chỗ con chó đá, không thấy chó đá vẫy đuôi mừng nữa. Anh học trò hỏi: "Mọi hôm tao qua đây mày vẫy đuôi mừng, sao hôm nay không thấy?". Con chó đá đáp: "Tại cha thày đã hống hách với xóm làng, Trời đã gạch tên thày không đỗ nữa, nên tôi không mừng". Anh học trò về nhà nói chuyện với cha, người cha kinh sợ, quả nhiên khoa thi ấy anh học trò không đậu. Người cha hối hận tu thân, còn anh học trò vẫn gắng quyết chí học hành. Mấy năm sau sắp đến kỳ thi, anh học trò đi ngang qua chỗ con chó đá, lại thấy chó đá vẫy đuôi mừng. Con chó đá nói: "Nhờ nhà thày đã tích đức tu thân. Khoa này Trời lại cho thày đậu". Anh học trò mừng rỡ nhưng không dám về nói với cha mẹ, quả nhiên khoa thi năm đó anh đậu cao.

Khi xưa, con chó đá được thờ như một vị thần ở sân đình, sân đền, có nơi gọi kính cẩn bằng tên Quan lớn Hoàng Thạch, cũng có nơi chôn chó đá trước cổng nhà như linh vật canh giữ, trừ tà...

Vật đổi sao dời, như tấm hình thứ nhì từ trên xuống tôi chụp tượng đức Trần Hưng Đạo, các bạn thấy dưới chân tượng của ngài có con sư tử đá kiểu của Trung Hoa đứng há mồm nhe răng (một cặp sư tử dưới chân tượng), còn con chó đá dân gian nép mình nơi một góc sân...