Đá dế.

Mùa hè, mấy hôm nay các sĩ tử khăn gói đi thi đại học. Ra đường dễ dàng bắt gặp những ông bố, bà mẹ ở xa đến thành phố này, cùng với những thanh niên, thiếu nữ con em của họ ngơ ngác trên phố. Tuổi nhỏ, tuổi trẻ bây giờ khác quá xa tuổi nhỏ, tuổi trẻ của mấy mươi năm về trước, Chưa đến hai mươi thời tôi đã một mình xa nhà, đối diện với những hiểm nguy, bất trắc... Còn tuổi nhỏ bây giờ đi chưa vững, nói chưa sõi đã bấm trò chơi trên máy tính bảng, có đứa suốt ngày trong phòng lạnh. Cái thời tuổi nhỏ xưa còn khác xa nữa, mùa hè chẳng có học thêm học nếm gì cả, tha hồ với nắng mưa gió bụi, lăn lóc bờ bụi cùng với lũ nhóc tì hàng xóm, câu cá, bắt dế, đá dế, đá cá lia thia, chơi khăng, chơi u, chơi cù, đánh đáo, hay chơi tạt lon... Một gia đình thời ấy năm bảy đứa con, làm sao lo cho xuể, cho nên trẻ con cứ lớn lên như cây cỏ...

Một trong những trò chơi hấp dẫn của tuổi nhỏ tôi khi hè về, và cũng rất hấp dẫn với đám con nít cùng thời, là đi bắt những con dế, và đá dế. vào nửa cuối thập niên 50, đầu 60 của thế kỷ trước, khi người Mỹ chưa ồ ạt đổ vào miền Nam, thì Saigon còn hoang sơ lắm, bố mẹ tôi từ Bắc vào định cư ở vùng Trường đua Phú Thọ, cách trung tâm Saigon khoảng bảy tám cây số mà đã như nhà quê, ao chuôm mương cỏ, cả rừng cao su ngút ngàn. Thời nhóc tì tôi người ta cũng đã đi bán những con dế cho đám trẻ ranh, đám học trò phá phách làm trò chơi, thời đó những con dế được đựng trong những chiếc lồng đan bằng tre giống như giỏ câu cá, chứ không phải là những chiếc thùng đóng bằng luói như sau này. Họ không chỉ bán những con dế than, dế lửa, mà có khi còn bán cả  những con bọ dừa, cánh cam, cánh quýt nhiều màu sắc cho lũ trẻ.

Những người đi bán dế ấy thường bán vào buổi sáng, họ hay ngồi trước những ngôi trường tiểu học bán cho lũ nhóc. Bán dế thì khỏi phải rao gì hết, bởi những con dế trong giỏ cứ gáy ri ri, ở cách xa lũ nhỏ đã nghe thấy tiếng gáy. Tuy nhiên lũ nhóc bụi đời chúng tôi ít khi phải bỏ năm cắc, một đồng ra mua những con dế về chơi, đến mùa nghỉ hè trời mưa là tụi tôi rủ nhau đi bắt dế. Đám dế thường sống trong những bãi cỏ hoang, chúng làm tổ dưới hang, bắt chúng không khó, khi phát hiện ra hang của chúng có thể lấy đồ đào, hang thường nông chừng vài ba tấc đất, hoặc chỗ nào có nước thì lấy nước đổ vào hang, một lát ngộp thở là chúng phải chui lên. Có khi một buổi đi bắt như thế hai ba đứa được cả trên chục con dế, về nhà chia nhau. Mà chỉ có dế trống là con dế trên cánh của chúng có gân mới gáy và đá được, còn dế mái thì chán lắm, thường là thả đi, hoặc nhà đứa nào có nuôi gà vịt thì mang về cho chúng ăn. Cũng có khi vào buổi tối những con dế bị ánh đèn trong nhà hấp dẫn, chúng thường bay vào nhà và bị lũ nhóc chúng tôi tóm gọn.

Có được những con dế thì phải kiếm đồ đựng chúng, thường là chúng được đựng trong những chiếc hộp bánh bích qui  bằng thiếc hình chữ nhật xin của người lớn, mỗi hộp chỉ nuôi được hai ba con bằng cách lấy bìa ngăn chúng ra, nếu không chúng sẽ cắn nhau chí tử. Trong hộp bỏ một ít cỏ, đất, và tụi nhóc cho chúng ăn giá, rau xà lách xin từ nhà bếp. Khi đá phải xách ria mép của chúng quay cho chúng say rồi thả vào hộp, hoặc bờ tường cho chúng đụng đầu nhau. Gặp nhau là chúng nhe răng, giương cánh xông vào cắn chết bỏ, có khi rụng cả càng, có những con chiến đấu rất hăng, đá đâu thắng đó, tụi nhóc "thần thánh" lên gọi là "dế hang rắn". Thời nhỏ của tôi tụi nhóc chỉ đá chơi với nhau thôi, cùng lắm là "đá bắt xác", con dế đá thua bị người thắng lấy mất.

Những tấm hình bên trên là hai con dế lửa và dế than tôi đã làm bằng những sợi giấy, bây giờ già rồi, ngồi làm những con dế để nhớ lại những kỷ niệm của một thời xa xưa...