Đá cá lia thia.

Mấy hôm nay đọc báo thấy ngán ngẩm, ôi thôi đủ thứ chuyện, xã hội cứ như là một mớ bòong boong, như đám tơ vò, toàn chuyện đâu đâu, đau lòng có (như chuyện chích ngừa trẻ sơ sinh), hoặc khôi hài, tiếu lâm Giao Chỉ (như mấy chuyện cộng điểm thi đại học cho bà mẹ VN anh hùng, người có công năm 45, hay hạ điểm thi đua của địa phương nào có điểm, hoặc tỉ lệ tốt nghiệp THPT cao hơn năm trước vì lý do trung thực với đảng, với dân...). Để bảo vệ cái đầu của mình khỏi tửng theo, đành phải quay về với cái trò chơi trẻ con là làm mấy con vật nho nhỏ bằng giấy. Có lẽ ngồi làm mấy con này ta phải để tâm hết vào nó, như trò chơi gấp giấy Origami của Nhật, hoặc như mấy người ngồi nặn mấy con tò he đủ màu sắc trước cổng trường cho con nít mẫu giáo, tiểu học xem. Cũng có thể như những người tu hành tụng kinh hay lần tràng hạt.

Một trong những trò chơi thời nhóc tì của tôi và cũng của đám trẻ con cùng xóm là đá cá lia thia, là một trò chơi rất hấp dẫn đám trẻ, cũng giống như đá dế vậy. Cá lia thia đã đi vào ca dao "Lia thia quen chậu/ vợ chồng quen hơi", Đại Nam Quấc âm Tự Vị của ông Huỳnh Tịnh Paulus Của cũng có nhắc đến cá lia thia "Thua thì thua mẹ thua cha/ Cá sinh một lứa, ai mà thua ai". Thế là đủ biết con cá lia thia hấp dẫn bá tánh như thế nào. Trong quyển Phong lưu cũ mới cố học giả Vương Hồng Sển đã dành ra cả một chương để nói về thú chơi cá lia thia của người Nam bộ xưa, mà ông gọi là cá thia thia, đó không chỉ là thú chơi của con nít hay người vùng dân dã, xưa ở bên Miên, bên Thái, hoàng gia cũng chơi cá lia thia như ai, và những con cá "chiến" được xem như quốc bảo, cấm xuất ra khỏi nước..

Bây giờ vài nơi bán các loại cá kiểng ở Saigon cũng có bán cá lia thia, đủ loại, đủ màu sắc, có những con đuôi, vây trông te tua như... mới thua độ nhưng không phải, giống cá nó thế, có những con cá đủ màu sắc xanh, đỏ, tía, đậm, lợt..., chắc sau này đã được lai tạo, chứ thời tôi còn nhỏ mấy chục năm trước chỉ có hai loại, đó là cá Xiêm và cá Phướn. Cá Xiêm là loại cá gốc từ Thái Lan, xưa tên là Xiêm La, loại này có màu xanh thẫm, đuôi tròn, vây gọn gàng. Còn cá Phướn có màu đỏ hồng,  gọi là cá Phướn vì vây, đuôi của nó dài như lá cờ phướn. Xét hai loại thì cá Xiêm được tụi nhóc ưa thích hơn vì cá này đá chiến hơn, dai sức hơn, có con đá chết bỏ chứ không bao giờ bỏ chạy, còn cá Phướn do vây, đuôi dài thậm thượt, trông đẹp nhưng xoay xở chậm, nhát đòn, bị đá đau là chạy... có cờ.

Bạn nào đã từng nuôi và đá cá lia thia chắc biết rõ đặc tính hiếu chiến của loài cá này, mỗi con phải được nuôi riêng trong một keo (lọ) thủy tinh, hay chậu sành, cũng gống như mấy con dế, nhốt chung mấy con thể nào chúng cũng cắn nhau chí chết. Ở những chỗ bán cá lia thia người ta bày nhiều keo cao cao như thế sát cạnh nhau, được ngăn cách bởi một tấm bìa, tụi nhóc tì đi mua sau khi ngắm nghía thường nhấc tấm bìa ra, hai con cá nhìn thấy nhau qua lớp thủy tinh trong suốt sẽ lập tức phùng mang trợn mỏ, quẫy đuôi so kè nhau trong chiếc keo thủy tinh nhốt nó, trông cũng rất ấn tượng.

Đá cá lia thia cũng giống như đá dế vậy, tuy gọi là đá nhưng thực ra chẳng có gì là "đá" nghĩa là dùng chân cẳng cả, với dế thì chúng dùng đôi hàm sắc khỏe để tấn công đối thủ, còn với cá lia thia chúng cũng dùng miệng để cắn đối phương, cú cắn được phóng ra rất nhanh và mạnh, sau một trận chiến thì thường cả con thắng lẫn con thua đều "te tua" hết. Tụi nhóc chơi đá dế, đá cá là thuần túy để chơi, hoặc "độ" nhau thua thì ăn ký vào đầu gối, búng tai... cùng lắm là đá bắt xác, nghĩa là con thua bị đứa thắng bắt mất, mà lấy được con dế hay con cá lia thia đá thua cũng chẳng thích thú gì, vì thường nếu còn sống, sau đó chúng cũng ê càng, ê mỏ rất nhát, có khi chưa đá mới trông thấy đối phương dương oai đã bỏ chạy...

Tụi nhóc tì chúng tôi ngày trước đá dế, đá cá lia thia là để chơi, thường là trong mấy tháng hè rảnh rỗi được nghỉ học, xưa tiểu học thì hè chẳng có học thêm học nếm nhà thày cô gi cả, được chơi thả giàn, khác xa với con nít thời nay...

Bây giờ... già, chẳng có công đâu mà kiếm nuôi mấy con dế, con cá lia thia xem chúng đá, thời nhỏ còn hăng máu, giờ già nghĩ lại chúng cắn nhau chí tử cũng tội nghiệp, ngồi làm đám dế đám cá chơi trông cũng vui mắt, lại có quà để cho mấy đứa cháu mỗi khi chúng ghé chơi...