Ăn.

Cuối tuần vừa qua tôi đi ăn đám cưới con một người bạn cùng làm trong cơ quan. Bạn là bố cô dâu, thuộc hàng "đại gia" thỉnh thoảng lái xe hơi đi làm, con đang du học bên Úc, lấy chồng Việt kiều đang sinh sống tại Úc. Đám cưới được tổ chức tại một nhà hàng - khách sạn có tiếng từ thời Pháp ở Saigon, nằm bên dòng sông Bến Nghé. Gia đình chú rể từ Úc bay về Saigon. Đám cưới dĩ nhiên thật là hoành tráng.

Một đám cưới bây giờ thường sáu bảy món, tổ chức tại nhà hàng hay tại gia cũng thường thế, thời buổi văn minh,  thực khách được thưởng thức hết món này đến món khác, chứ không như giỗ chạp ngày xưa, thường bày tất cả lên một mâm, khách khứa cứ thế mà nhâm nhi, khề khà... Trở lại chuyện đám cưới, có điều khá lạ là những món ăn nơi những nhà hàng lớn chuyên tiệc tùng cưới hỏi tại Saigon, tôi đã đi ăn không ít lần, nhưng thường không thấy ngon, có lẽ là không hợp khẩu vị...

Nhà hàng sang trọng, cho nên cứ mỗi món ăn lại có người thay chén bát, gắp món ăn để trước mặt, cũng may là món ăn Việt cho nên vẫn dùng đũa, chứ không dùng dao, nĩa, như ăn món ăn Tây... Và tôi lan man suy nghĩ về cái sự ăn uống của cha ông ta ngày xưa, và của chúng ta bây giờ...

Hẳn nhiên ông cha ta, phần đông theo Nho học, suy nghĩ "ăn để mà sống" chứ không phải "sống để mà ăn", "ăn để mà sống", suy nghĩ này có lẽ hơi cực đoan, cũng như người nghĩ "sống để mà ăn vậy. Theo tôi chúng ta nên "trung dung", trước hết là ta phải "ăn để mà sống" đã, đến khi sống được rồi, cũng nên "sống để mà ăn", chẳng thế mà cũng chính ông bà ta đã gán cho cái ăn, là cái "khoái" nhất trên đời...

Ngày xưa ông bà ta ăn cỗ, nghĩa là không phải ăn uống đơn giản thường ngày, mâm cỗ có bao nhiêu món thường bày hết lên mâm, ăn bằng chén, bát, và dùng đũa, muỗng mà gắp, chan, húp... Rồi thời thế thay đổi, người ta cho ăn thế là không văn minh, đi ăn tiệc bây giờ bày ra từng món một, hết món này đền món, có khi ít dùng đũa gắp, mà theo Tây Âu, ăn bằng dĩa, và dùng dao, nĩa... mà xắt, mà xiên...

 Như chúng ta đã biết, nền văn minh Tây phương bắt nguồn từ du mục, săn bắn... Ngày xưa họ dùng giáo, mác... để giết con mồi, và dao để xẻ thịt... Sau này khi đã văn minh thì, dao để xắt, nĩa để xiên trên bàn ăn..., chinh là hành động "nối dài" việc săn bắn khi xưa của họ... Còn người Việt chúng ta có nền văn minh nông nghiệp, trồng cấy. Ngày xưa người ta thờ thần lúa, nơi những dân tộc thiểu số ở Tây nguyên, trước năm 75 sống với họ, tôi thấy họ không dám cả dùng liềm để gặt lúa, mà dùng tay tuốt lúa (gọi là suốt lúa), họ không dám dùng liềm hay dao cắt ngang cây lúa, vì sợ như thế là bất kính với thần linh (thần lúa).

Người Việt dùng đũa chứ không dùng dao, nĩa trong bữa ăn, đấy chính là một nét văn minh và văn hóa, họ không muốn sau khi đã bị giết thịt, cắt tiết, chặt, mổ... con vật khi đã làm món ăn lại còn bị cắt, đâm... trên mâm cơm. Đấy là cái hiền hòa, luôn có trước có sau trong văn minh và văn hóa Á đông...

Còn việc dọn hết tất cả món ăn lên mâm, chứ không ăn từng món như bây giờ lại là một nét văn hóa khác của người xưa, đó là cái tế nhị trong bữa cỗ. Trong bữa ăn dọn từng món, thường ban đầu còn đói, thực khách ăn nhiều những món dọn trước, đến những món sau đã no, có khi chỉ ăn lấy lệ hoặc bỏ dở... Cũng có khi món nào kiêng hay không ăn được, thì người đó đành phải ngồi nhìn người khác ăn cho đến khi dọn món khác. Dọn tất cả lên một lúc, thực khách sẽ "nhắm" phải ăn thế nào cho đừng thiếu món này bỏ món kia, hoặc nếu ăn không được món này, sẽ ăn món khác chứ không phải ngồi nhìn người khác ăn...

Bây giờ đã... về vườn (theo nghĩa bóng), cho nên tôi mới có thời giờ tiếp cận với bếp núc, tìm hiểu về món ăn, cách ăn... Hì hì!