Nhảm bàn cuối tuần: Nguyên do vì đâu lễ hội bị "soi"?.

28/02/2015 09:17 GMT+7

• 
• 
• 
• 

TT - Trong tín ngưỡng mà trục lợi thì không còn là tín ngưỡng. Nhưng đó là thực trạng của nhiều lễ hội năm nay.

Người dân giẫm đạp lên nhau để mua ấn đền Trần năm 2013 - Ảnh: Nguyễn Khánh

Năm nào cũng vậy, vào mùa lễ hội dịp đầu xuân là nảy sinh biết bao hiện tượng tiêu cực, từ bạo lực đến nhét tiền lẻ vào tay tượng Phật, đánh nhau hỗn loạn để tranh cướp ấn cướp lộc... Một trong những nguyên nhân của thực trạng nhiễu loạn ấy là do lễ hội hiện nay đang nhuốm màu trục lợi.

Có năm, lãnh đạo TP Nam Định cho biết riêng lễ hội đền Trần đã thu được 14 tỉ đồng. Sau đó, số tiền ấy được sử dụng như thế nào tôi không biết, nhưng nó biến lễ hội đó thành một lễ hội trục lợi.

Hình ảnh và trích đoạn của bài viết có nhan đề "Bi kịch tín ngưỡng của người Việt" trên báo Tuổi Trẻ ngày hôm nay (28-2-2015) của GS Ngô Đức Thịnh (Nguyên viện trưởng Viện Nghiên cứu văn hóa dân gian VN) bên trên, đã nói lên nhiều điều về một số lễ hội ở Việt Nam bây giờ*. GS viết tiếp (đại ý), một lễ hội khác ở đền Sòng (Thanh Hóa) có năm sau khi trừ đi tất cả mọi khoản chi phí cho lễ hội, nhà đền còn nộp cho ngân sách của huyện 12 tỉ đồng. Cũng phải lưu ý rằng Thanh Hóa không phải là một tỉnh lớn giàu có như Hà Nội, hoặc TP. HCM, mà sau một mùa lễ hội, một huyện còn nộp ngân sách được như thế.

GS nói bản thân ông là một người Nam Định, và ông rất xấu hổ vì chuyện "mua - bán ấn"**, cho dù nếu được hỏi thì không một ai cầm được cái ấn đền Trần phát ngày tết lại nói là mua - bán, nhưng chắc chắn không một ai cầm được cái ấn đền Trần ấy mà không phải trả một số tiền nhất định. GS cũng cho biết thêm, ông không biết số tiền tỉ thu được ấy được dùng vào việc gì? Nhưng điều này lý giải cho việc tại sao người ta không muốn từ bỏ lễ hội phát ấn này, cho dù nó không đúng với truyền thống (phát ấn tràn lan và thu tiền). Ở người nhận được ấn  thì mong được "thăng quan tiến chức", còn ở người phát ấn thì nhận được tiền, và "không ai dễ từ bỏ một mối lợi hàng chục tỉ đồng như vậy". Ông nói việc này là "Đút lót thần linh", giống y như ở ngoài xã hội người ta có thói quen "đút lót cho cán bộ, công chức". GS cũng đề cập đến chuyện không gian lễ hội đã không còn "tính thiêng" nữa mà "tính bạo lực" đã gia tăng, điển hình là việc các thanh niên đã cầm gậy đánh nhau tại hội Gióng (Sóc Sơn, Hà Nội) đầu năm nay...

Theo như GS Ngô Đức Thịnh nguyên nhân của những hỗn loạn trên là do lịch sử để lại, "đó là có một thời kỳ dài chúng ta không thừa nhận tín ngưỡng, đã xóa sạch mọi lề lối trong đời sống tín ngưỡng xưa kia mà ông cha để lại. Sự đứt gãy trong lịch sử tín ngưỡng người Việt đã để lại hậu quả đến tận bây giờ, là người VN rất thiếu kiến thức về tín ngưỡng, nên mới gây ra sự hỗn loạn và xung đột trong lễ hội. Không chỉ người dân mà ngay cả một số quan chức văn hóa hiện nay cũng không có kiến thức về tín ngưỡng".

Theo ý kiến của GS Ngô Đức Thịnh "Để giải quyết bài toán khó này, Bộ VH-TT&DL phải có một chiến lược lâu dài, có thể 10 năm, 20 năm hoặc lâu hơn để tuyên truyền, giáo dục, đưa lại cho người dân những hiểu biết về tín ngưỡng. Khi người dân có kiến thức về tín ngưỡng thì học sẽ tự điều chỉnh hành vi cho phù hợp với lề lối".

Trên đây là những nhận định và kiến nghị của một vị GS đã từng giữ chức Viện trưởng Viện Nghiên cứu văn hóa dân gian VN, về tình trạng hỗn loạn và cách giải quyết trong lễ hội của VN hiện nay. Tôi hoàn toàn đồng ý và ủng hộ bài viết của GS.

Nhét tiền lẻ vào miệng rồng. Ảnh Internet.

Nếu chúng ta có thời giờ theo dõi trên mạng, chắc sẽ thấy những hình ảnh, những video clip khác về tình trạng của lễ hội hiện nay và những ý kiến ngao ngán của người dân. Một cảnh khai đao đầu năm (không phải khai bút) máu me giữa sân đình sau đó người dân lấy tiền lẻ quết vào máu lợn cầu may, cảnh khác là cướp giựt đồ lễ, đánh đấm nhau như xã hội đen ở hội Gióng, cảnh khác là một video quay lại chiếc kiệu thánh đang rước giữa đường, nhiều lần nhào tông thẳng vào sau một chiếc xe du lịch đang đậu ven đường, dưới sự điểu khiển đánh trống của một bô lão mặc áo gấm, cho đến khi chiếc kính sau xe bể nát, và người phụ nữ được cho là chủ xe quỳ lạy xin tha. Cảnh nữa là đến hẹn lại lên, hàng ngàn người chen chúc giẫm đạp nhau xin ấn đền Trần, khi chiếc kiệu rước đi ngang thì cơn mưa những đồng tiền lẻ được vo tròn của những người dự lễ ném vào chiếc kiệu... Còn những hình ảnh đốt nhang, đốt giấy tiền vàng mã nghi ngút, nhét tiền lẻ vào miệng rồng, vào tay Phật... hay thần thánh thì rất nhiều... Một hình ảnh khác văn hóa hơn là các vị lãnh đạo khai bút đầu xuân ở đền Chu Văn An, nhưng tiếc thay lại đi đồ lên những chữ đã được viết sẵn...

Nói cho ngay tại sao bây giờ những lễ hội lại bị "soi" kỹ và người dân ngao ngán như vậy? Theo tôi nguyên do đầu tiên chính là ở "ông"... công nghệ thông tin, hì hì.  Đúng thế, hãy nghe những người biện minh cho lễ hội chém lợn, đấy là truyền thống, là lệ làng, người ta đã chém như thế cả trăm năm, cả ngàn năm nay rồi có ai nói gì đâu, bây giờ bày đặt có ý kiến ý cò, mà cơ khổ, không chỉ người trong nước bày tỏ, đến cái tổ chức quốc tế ở tận đâu đó, có khi chẳng biết cái làng Ném (Ném Thượng) ở đâu trên bản đồ Việt Nam, cũng bày đặt xía vào. Trước đây hội làng thì chỉ có người làng, cùng lắm là người trong tổng, trong huyện biết, đến xem xong ra về hỉ hả rồi thôi, đến cái máy chụp phim cà cộ đen trắng cũng chẳng có, đố ai có được một tấm ảnh chụp chém lợn bảy tám chục năm trước, bây giờ mỗi người một cái Xì mác phôn, là một cái đài thu phát hình ảnh, chỉ tích tắc sau hình ảnh đã tràn lan ra khắp thế giới, chuyện máu me, đánh đấm, cướp giựt, bạo động... không sót một thứ gì, thế mới thành ra chuyện...

Vậy thì để có thể giải quyết được trước mắt chuyện "soi" lễ hội, chờ giải pháp giáo dục căn cơ 10, 20 năm hay hơn nữa của GS Ngô Đức Thịnh, đề nghị tuyệt đối những ai tham dự lễ hội, kể cả phóng viên báo đài đều không được mang theo mọi loại máy ghi được hình ảnh, kể cả âm thanh, chẳng hạn như máy quay video, máy chụp ảnh, các loại điện thoại di động... tuyệt đối không được ghi hình ảnh gì hết, mọi chuyện sẽ tuyệt mật như đang ở trong lò chế bom nguyên tử vậy. Nghĩa là sẽ chẳng có được một hình ảnh, một mẩu video nào về lễ hội được đưa lên mạng, bảo đảm cái số người chỉ biết "soi" rồi phê phán qua hình ảnh trên mạng, sẽ giảm được đến chín mươi chín phẩy mấy phần trăm, và sau một mùa lễ hội các nơi sẽ hoan hỉ tổng kết, lễ hội của nhà đền chúng em diễn ra rất văn hóa, văn minh, tuyệt đối an toàn...

Thật đấy!

Ghi chú:

* Thống kê năm 2009 trên trang mạng Wikipedia cho biết trong một năm, VN có 7.966 lễ hội trên cả nước. Đa số tập tập trung ở miền Bắc, những địa phương có nhiều lễ hội là Hà Nội, Bắc Ninh, Hải Dương, Phú Thọ.

** Chữ trong ngoặc kép là nguyên văn trong bài viết trên báo TT.