Thứ Hai, 9 tháng 6, 2014

Ngọc lan.




Cuối tuần tôi nhận được điện thoại từ một bạn quen đã lâu, bạn hỏi nhà tôi còn cây ngọc lan không? Mấy năm trước tôi có chụp và post hình những bông hoa ngọc lan lên mạng, hình như bên trang Multiply, đấy là những bông ngọc lan tôi trồng trong chậu. Nhưng thật uổng, cây ngọc lan trồng rất sai ra hoa, nhưng sau một thời gian đã chết mất.

Chắc chúng ta ai cũng biết hoa ngọc lan, loài hoa có tên như của một thiếu nữ, hoa nhỏ cỡ như ngón tay út cô gái, màu trắng ngà gồm nhiều lớp cánh, có mùi thơm dịu nhẹ, thoang thoảng. Những cánh hoa trông mỏng manh và hoa có tên đẹp thế, nhưng nếu cây được trồng dưới đất trong vườn, thân sẽ lớn như một cổ thụ. Hoa ngọc lan cũng như hoa nhài, dạ lý hương, nguyệt quế..., không có màu sắc tực rỡ, nhưng bù lại những hoa này lại có hương thơm. Hoa nhài, dạ lý hương, nguyệt quế có mùi thơm nồng nàn, nhưng tôi lại thích hương thơm nhẹ nhàng của hoa ngọc lan.

Hoa ngọc lan đã đi vào âm nhạc, ngày xưa nhạc sỹ Dương Thiệu Tước có bài hát về hoa ngọc lan, bài hát được viết vào khoảng nửa đầu của thập niên 1950, nhạc sĩ Dương Thiệu Tước quê ở Hà Đông, nhưng sinh sống tại miền Nam, trước năm 1975 ông làm giáo sư dạy nhạc tại trường Quốc gia âm nhạc Saigon. Nhạc của ông nhẹ nhàng thuộc dòng nhạc tiền chiến. Ông có một số bài hát khá nổi tiếng ở miền Nam trước đây, như bài Chiều (phổ thơ Hồ Dzếnh), Đêm tàn Bến Ngự, Mơ tiên, Kiếp hoa, Thuyền mơ..., và bài hát Ngọc lan có lẽ là một bài hát quen thuộc nhất với các bạn nào trước năm 1975 đã sống ở miền Nam.

"Ngọc lan
giòng suối tơ vương
mắt thu hồ dịu ánh vàng

Ngọc lan
nhành liễu nghiêng nghiêng
tà mấy cánh phong
nắng thơm ngoài song

Nét thắm tô bóng chiều
giấc xuân yêu kiều
nền gấm cô liêu

Gió rung mờ suối biếc
ý thơ phiêu diêu"

........

Về sau này cũng có nhạc sỹ nhắc đến hoa ngọc lan trong một bài hát khác, mùi hương của hoa ngọc lan về khuya và những tiếng dương cầm đâu đó vang lên trong một không gian lặng lẽ, nhưng bài hát lại có tựa đề Hoa tím ngày xưa (thơ Cao Vũ Huy Miên, nhạc Hữu Xuân):

.......

Con đường em về thơm hương
Ngọc lan khuya rụng trong vườn
Tiếng dương cầm đâu lặng lẽ
Đưa ta về phía cuối đường

......

Tôi cũng còn nhớ thời còn đi học trung học ở Saigon vào khoảng nửa sau của thập niên 60, trong môn học Việt văn có học về nhóm Tự lực văn đoàn, có học bài văn xuôi nhưng tôi không nhớ được của ai (Thạch Lam hay Khái Hưng?), đoạn văn tả cảnh hẹn hò của đôi trai gái nhà quê là anh chàng Hời và cô Ngây. Đây là một đôi trai gái quê yêu nhau vào những năm tháng xa xưa. Nói theo ngôn ngữ thời đó là họ "phải lòng" nhau. Tôi không nhớ hết được bài văn, nhưng không quên được đoạn văn tả cảnh hẹn hò của đôi trao gái. Ban ngày tất bật với việc đồng áng, việc nhà cửa..., chỉ vào buổi khuya khi mọi người đã đi ngủ, nhân vật nữ là cô Ngây ngồi se tơ ở nhà ngoài, bên khung cửi cạnh  cửa sổ, còn nhân vật nam là anh chàng Hời hàng xóm ngắt một bông hoa ngọc lan ném qua cửa sổ, lát sau mùi hương ngọc lan tỏa khắp không gian, cô Ngây nhìn trước nhìn sau rồi nhẹ nhàng mở liếp cửa ra bờ ao, nơi chàng Hời đã đợi... Thật là một cách "thông tin" hẹn hò lãng mạn và độc đáo...

Các bạn nào sống ở Saigon vào những năm 60, 70 của thế kỷ trước chắc cũng vẫn còn nhớ, tuy ngày ấy được mang danh "Hòn ngọc Viễn đông" nhưng Saigon không rộng lớn và ồn ào như TP.HCM bây giờ. Chợ Lớn có khu phố của người Hoa nhiều màu sắc, trung tâm Saigon là khu vực chợ Bến Thành, đường Nguyễn Huệ, Lê Lợi, Tự Do, mỗi khu vực có một "bản sắc" riêng, nơi là chợ truyền thống, nơi là thương xá tráng lệ. Khu vực chợ Cầu Muối vẫn nhộn nhịp cảnh trên bến dưới thuyền, với những ghe bầu xuôi ngược từ miền Tây lên. Gia Định (bây giờ thuộc Gò Vấp, Bình Thạnh, Hóc Môn...), vẫn còn những nhà vườn, những làng hoa, vườn trầu, những cỗ xe thổ mộ chạy lóc cóc, với tiếng roi da quất vun vút của bác xà ích miệng ngậm điếu thuốc rê Gò vấp cuốn bằng tay quen thuộc...

Ở Saigon ngày trước năm 1975, khu vực quận 3 quanh trường nữ trung học Gia Long (bây giờ là trường Minh Khai) là những con đường nhỏ, như đường Tú Xương, Ngô Thời Nhiệm, Đoàn Thị Điểm (Trương Định), Bà Huyện Thanh Quan... Những con đường toàn biệt thự, đa số được xây dựng từ thời Pháp rất đẹp, có những biệt thự có cả hồ bơi trong sân. Đây là khu nhà của giới thượng lưu Saigon năm xưa, đa phần là nhà của những tướng tá, chính khách, công chức cao cấp, nên trước nhà có cả lính gác. Trong sân những ngôi biệt thự trồng khá nhiều cây cảnh. Thời ấy vào buổi tối đám học sinh trung học, sinh viên như tụi tôi thích chạy chiếc xe PC, hay Honda dame, hoặc đạp xe một mình, hay cùng bạn bè trên những con đường này. Những con đường nhỏ, vắng người, luôn thoảng một mùi hương của hoa ngọc lan, hay dạ lý hương... Cũng có khi cùng với mùi hương ngọc lan ta nghe vọng đến những tiếng đàn dương cầm (piano), thời ấy chỉ những cô Chiêu con nhà quyền thế mới được học piano, và trong nhà có được cây đàn dương cầm.

Thuở ấy, thỉnh thoảng về phép từ một vùng xa xôi, về Saigon tôi cũng thường lang thang  vào một buổi chiều tối như thế, trên những con đường vắng thoảng hương ngọc lan, với một người bạn thời còn đi học, rồi ghé một quán cà phê, uống một ly cà phê, ăn một ly kem, nghe nhạc Phạm Duy hay nhạc Trịnh Công Sơn. Saigon về đêm ngày ấy không thức khuya như bây giờ, bởi đang sống trong chiến tranh, ban đêm có giới nghiêm, phố xá đi ngủ sớm...

Trở lại chuyện bạn điện hỏi hoa ngọc lan, vì bạn có một người bạn khác từ ngoại quốc về, muốn nhìn lại hoa và ngửi lại mùi hương ngọc lan. Trả lời bạn là xui quá cây ngọc lan của tôi đã không còn. Cơ khổ thế, nếu ai đó cần một loài hoa khác, dù đắt tiền cũng có thể dễ dàng kiếm mua, còn hoa ngọc lan lại dân dã quá, xưa nay chẳng ai bán. Khi bạn cúp máy thì tôi sực nhớ mấy năm còn đi làm, nơi phòng tôi làm việc có một cậu bên quận 7, nhà có vườn rộng trồng nhiều loại cây, cũng có lần nghe cậu ta nói nhà có trồng một cây hoa ngọc lan cổ thụ ra hoa quanh năm. Tôi bấm điện thoại hỏi cậu ta thì nghe cười hì hì, gì chứ hoa ngọc lan thì... vô tư, thứ hai đi làm cháu sẽ mang đến cho chú.



Quả thật, trưa hôm nay thứ hai cậu bạn trẻ đồng sự một thời ghé nhà tôi mang cho một bịch hoa ngọc lan, có bông còn búp, có bông đã nở bung cánh. Tôi để trong chiếc rổ tre và cái tô sứ trên bàn, mùi hương ngọc lan tỏa ngát cả gian nhà.

Tôi điện thoại lại cho bạn là đã tìm được những bông hoa ngọc lan, bạn mừng húm cám ơn rối rít. Tôi sẽ lựa những bông ngọc lan đẹp nhất gởi đến cho bạn. Tôi biết, bạn của bạn không chỉ nhớ một mùi hương ngọc lan, mà còn có cả một trời dĩ vãng...


Ghi chú bổ sung:


Hoa ngọc lan trên cây.


Hoa hoàng lan.





18 nhận xét :

  1. Nhắc đến hoa này làm bu tui nhớ nhân vật Ngọc và chú tiểu tên là Lan trong tiểu thuyết Hồn bướm mơ tiên của Khái Hưng.
    Ngọc con trai Hà Nội lên chùa để nghỉ nhè ôn thi, đến chân núi thì gặp chú tiểu Lan nhờ dẫn lên chùa hộ. Ngọc Phát hiện ra chú tiểu giống con gái quá ...thì ra chú ta gái giả trai...Mỗi tình đẫm nước mắt NGỌc LAN một thời làm đám học trò mê say

    Trả lờiXóa
    Trả lời
    1. Tôi cũng đã đọc nhân vật Ngọc và Lan trong Hồn bướm mơ tiên của Khái Hưng, một chuyện tình đẫm lệ kiểu văn học cổ điển. Thời ầy Tự lực văn đoàn khai phá và cổ xúy cho một hướng đi mới.

      Xóa
  2. Bài viết nói về hoa lan , nói về những kỷ niệm đã qua cũng như những mối tình tuyệt đẹp và đầy lãng mạn ...tất cả đã để lại trong lòng người một hoài niệm khó quên ...một tình bạn thật chân thành và hiếm có ...

    Em chưa thấy hoa ngọc lan bao giờ , cứ ráng nhìn hoa trong rổ rồi tưởng tượng ra hình dáng của nó theo lời anh kể ..mà em hổng nghĩ đến nỗi ..ngoại trừ nghe chúng có hương thơm là em tưởng tượng ra ngay ...hihi ...thích thật anh nhỉ ? Chỉ tiếc là cây ngọc lan đã chết ..chứ nếu không thì em sẽ được nghía cả cây và hoa rồi .....

    Trả lờiXóa
    Trả lời
    1. Ủa, NangTuyet chưa nhìn thấy cây ngọc lan bao giờ sao? Cây này ở Saigon đâu có hiếm, nhưng thường trồng trong vườn nó to như cổ thụ nên ít để ý đấy.

      Xóa
    2. Ah ..bây giờ thì em đã biết hình dạng của hoa ngọc Lan rồi ! Thật sự em chưa bao giờ thấy hoa này anh ạ ..mà có lẽ đúng như anh nói , thân cây cao có lẽ em không để ý đó cơ ..hơn nữa , lúc còn ở VN ..ngày nào cũng cặm cụi với sách vở , tài liệu , giáo án ...và đám học trò nên em cũng chẳng để ý nhiều đến các loài hoa lắm ...giờ sống xa nhà , tự nhiên em lấy niềm vui là trồng hoa đó chứ ...hoa xinh quá , cánh hoa trông cứng cỏi ghê anh hén ?

      Xóa
    3. Vậy trước đây ở VN NangTuyet thuộc loại "cô giáo ngoan" ha? Hihi, tự nhiên tôi nhớ đến câu thơ "em hiền như ma sơ", cỡ ma sơ đi thi hát The Voice ấy :-)))

      Trồng mấy cây hoa trong vườn đến mùa thưởng thức hoa như NangTuyet bây giờ là hay lắm đó :-)))

      Xóa
  3. Thạch Lam có chuyện ngắn DƯỚI BÓNG HOÀNG LAN một thời bu tui mê mẩn. Chuyên gia hoa PNH có biét Hoàng Lan không, hay cũng là Ngọc Lan mà người bắc kì gọi ra vậy.....

    Trả lờiXóa
    Trả lời
    1. Tôi tra trong từ điển các loài hoa và sách vở nói về hoa, thì thấy Hoàng lan cũng là để chỉ một loại hoa giống như Ngọc lan (thân mộc) nhưng hoa màu vàng, sách nói hoa rất thơm có thể dùng ướp trà (chè). Nhưng cũng có sách nói Hoàng lan là loại hoa màu vàng thân dây leo (có nhạc sĩ làm bài hát có câu "trồng lại cho em dây Hoàng lan hương đậm thêm"), ông Nguyễn Hiến Lê trong Hồi ký của mình cũng hay nhắc đến cây Hoàng Lan trồng trong chậu.

      Xóa
    2. Hoàng Lan có thân mộc thì mới tỏa bóng
      DƯỚI BÓNG HOÀNG LAN mới có lí được
      Còn dây leo sống nhờ cây khác thì tỏa bóng làm sao được phải không?

      Xóa
    3. Đúng như bác Bu lý giải, có lẽ trong tiểu thuyết của Thạch Lam là cây Hoàng Lan thân mộc mới tỏa bóng.

      Xóa
  4. Hương ngọc lan và tiếng dương cầm ... Đúng là một trời dĩ vãng !

    Trả lờiXóa
    Trả lời
    1. Đó cũng là một thời của tuổi trẻ Saigon :-)))

      Xóa
  5. Em ơi! Hà Nội - phố!
    Ta còn em mùi hoàng lan ...
    *
    Ta còn em những ngõ cụt bất ngờ,
    Ô cửa ngẩn ngơ
    Ngôi nhà không người ở
    Khung trời của nỗi buồn
    Vô cớ...
    Người nghệ sĩ lang thang
    Hoài,
    Trên phố.
    Bống thấy mình không nhớ nổi con đường.
    ,,,
    Ôi, thật buồn, chúc các bạn vui.

    Trả lờiXóa
    Trả lời
    1. Bác VanPham vẫn còn rất nhạc, rất thơ, may mà chúng ta vẫn còn một nỗi buồn, hihi.
      Vâng, chúc tất cả chúng ta vui :-)))

      Xóa
  6. Ngọc lam, hoàng lan... đều là những thứ hoa đài các, lãng mạn anh H nhỉ.
    "Hồn bướm mơ tiên lẩn sự đời"... bác Bu nhắc đến tiểu thuyết xưa về một mối tình thật lãng mạn. Đọc mới thấy các đây ngót 100 năm, con người khác bây giờ nhiều các bác nhỉ.

    Trả lờiXóa
    Trả lời
    1. Hihi, phải khác thôi, con người khác, xã hội khác, nhưng cái khác nó "sao" ấy Toro :-)))

      Xóa
  7. Đọc bài của anh em lại nhớ cái mùi ngọc lan lúc trước ở quê, mỗi ngày đi học về lại chạy quanh cây để ngửi mùi hoa nhưng giờ cây không còn nửa. Nghe anh nói ở Quận 7 có cây ngọc lan nhưng không biết là do chưa có duyên hay sao mà em ngày nào cũng qua lại khu quận 7 cũng được 4 năm nhưng vẫn không thấy cây. ^^ Anh có thể chỉ giúp em chổ có trồng cây không, cũng muốn nhìn và ngửi lại mùi hoa năm nào!? ^^

    Trả lờiXóa
    Trả lời
    1. Cám ơn bạn đã ghé xem, tôi nhờ bạn bên quận 7 kiếm dùm hoa chứ cũng không biết bạn ấy kiếm được ở đâu :-)

      Xóa

:) :( :)) :(( =))