Sưu tập.

Ảnh T.L. trên báo Tuổi Trẻ Online.

Mấy hôm nay rộ lên tin Ngân hàng nhà nước in tiền lưu niệm. Lưu niệm ở đây là chuyện Ngân hàng dự định in và phát hành tờ tiền mệnh giá 100 đồng (Một trăm đồng), như ảnh trên để kỷ niệm 65 năm thành lập Ngân hàng Việt Nam. Mới đầu không rõ thực hư ra sao? Nhưng nay đọc trên Tuổi Trẻ Online thấy có cả hình ảnh tờ tiền lưu niệm này. Thông tin cho biết tờ tiền được bán với giá 20 ngàn đồng, tiền chỉ có giá trị lưu niệm, không có giá trị lưu hành. Đây cũng là lần thứ nhì Ngân hàng nhà nước in tiền lưu niệm, đợt trước in loại tiền có mệnh giá 50 đồng để kỷ niệm 50 năm thành lập Ngân hàng nhà nước Việt  Nam (1951-2001).

Lý do chính để phát hành tờ tiền lưu niệm dĩ nhiên là để kỷ niệm một cái mốc thành lập Ngân hàng nhà nước (65 năm), và theo như lời vị Phó Thống đốc ngân hàng nhà nước thì "đồng tiền vừa để lưu niệm vừa để quảng bá những hình ảnh đẹp của đất nước". Tôi thử tò mò đọc tiếp những comments của bài báo trên báo Tuổi trẻ Online (05-04-2016), thì đa số độc giả nói việc in tiền lưu niệm này là lãng phí (vì tiền không xài được). Trước kỷ niệm 50 năm thành lập Ngân hàng, in tiền lưu niệm 50 đồng (2 con số phù hợp) không có vấn đề gì (50 năm là một cái mốc đáng ghi nhớ), thì lần này cái mốc 65 năm có vẻ như không quan trọng. Còn chuyện "quảng bá hình ảnh đẹp của đất nước" thì nên để cho ngành Du lịch.

Nhưng cũng có người ủng hộ việc in tiền lưu niệm này, họ cho rằng đáp ứng được nguyện vọng của người thích sưu tập tiền, cũng như ta sưu tập tem vậy.

Người phản đối và ủng hộ đều có cái lý lẽ của họ.

Viết đến đây tôi chợt nhớ, trước năm 1975 ở Saigon cũng có một loại tiền đánh dấu một kỷ niệm, hồi đó nhân kỷ niệm ngày Lương thực thế giới của Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên Hiệp Quốc (FAO), chính quyền Saigon lúc đó có phát hành loại tiền kỷ niệm. Cách phát hành loại tiền này rất hay, họ chọn đồng tiền đang lưu hành lúc bấy giờ là đồng tiền xu có mệnh giá 5 đồng hình hoa mai (khác hẳn các đồng tiền xu hình tròn thông thường) để làm ra tiền kỷ niệm. Đồng tiền kỷ niệm y hệt như đồng tiền mệnh giá 5 đồng hình hoa mai đang lưu hành, có giá trị lưu hành y như thế. Cái khác biệt là trên một mặt của đồng tiền xu này có in hàng chữ nhỏ ghi kỷ niệm, chiến dịch... Loại tiền này được sản xuất với số lượng thích hợp. Những người thích sưu tập có thể đến ngân hàng đổi tiền này, hoặc khi mua bán gặp có thể cất giữ một vài đồng làm kỷ niệm.

Tiền xu trước năm 1975 phát hành ở miền Nam có ý nghĩa kỷ niệm cho một chiến dịch. Ảnh Internet.

Trở lại chuyện phát hành tiền lưu niệm của Ngân hàng nhà nước hiện nay. Tôi suy nghĩ và có thiển ý, tại sao Ngân hàng nhà nước không làm theo như cách vừa kể trên? Ta có thể chọn một trong những loại tiền giấy có mệnh giá thấp, chẳng hạn loại 20 ngàn đồng, hoặc 50 ngàn đồng, là loại tiền được người dân lưu hành, sử dụng nhiều, thường dễ bị hư hỏng, bạc màu, thiếu hụt... để nhân dịp này phát hành một lượng tiền thích hợp bổ sung.

Lấy ví dụ thay vì phát hành loại tiền "giả" lưu niệm bên trên. Ngân hàng hoàn toàn có thể cho in bổ sung loại tiền mệnh giá 50 ngàn đồng y hệt như tiền đang lưu hành, có giá trị lưu hành, ở một mặt ghi thêm hàng chữ "Kỷ niệm 65 năm thành lập Ngân hàng Việt Nam (ngày tháng đính kèm)". Ở vào đúng ngày thành lập Ngân hàng Việt Nam, ngành ngân hàng có thể cho phát hành một tờ giấy bạc như thế gài vào một tờ bìa in đẹp có ghi ngày kỷ niệm và đóng dấu của ngân hàng lên tờ bìa này, tựa như bộ tem nhân ngày phát hành đầu tiên mà ngành Bưu điện dành bán cho người sưu tập. Tờ tiền được gài trên tấm bìa này có thể bán gấp đôi giá trị lưu hành của tờ tiền kỷ niệm. Chắc chắn sẽ có những người sưu tập tìm mua.

Tôi nghĩ như thế sẽ vẹn nhiều đường, vừa kỷ niệm được ngày của ngành ngân hàng, vừa có sản phẩm cho người sưu tập, vừa bổ sung được lượng tiền mệnh giá nhỏ bị thiếu hụt do hư hỏng khi lưu hành. Thêm một điều có lẽ khá quan trọng, khi in loại tiền "giả" mệnh giá ghi 100 đồng để làm lưu niệm, ngân hàng có bao giờ nghĩ, với loại tiền này khách du lịch quốc tế vào Việt Nam có thể bị kẻ xấu lợi dụng lừa đảo (như nhập nhèm với tiền thật mệnh giá 100 ngàn đồng), khi giao dịch, mua bán? Chắc họ khó lòng phân biệt.