Thuở nhỏ thỉnh thoảng tôi cũng nghe người lớn trong nhà nói với tụi nhóc chúng tôi như thế, khi có đứa nào không trung thực, nói một đằng làm một nẻo, từ ngữ của dân miền Bắc là nói điêu, điêu ngoa... Đây là một lời trách mắng nhưng nhẹ nhàng, không đến nỗi là lời la rầy dẫn tới chuyện bị phạt. Lúc nhỏ ấy chẳng có đứa nào thắc mắc hỏi người lớn xem thảo mai là gì? Rồi bẵng đi bao nhiêu năm cái từ thảo mai ấy đã chìm vào quên lãng, tôi không còn nghe ai nói đến nữa. Đến bây giờ đột nhiên tôi lại được nghe lại.
Tôi đã thử tra tìm trong tất cả những sách vở đã có, những từ điển tiếng Việt xưa nay, trong Nam ngoài Bắc, những từ điển Thành ngữ - Tục ngữ, từ điển Tầm nguyên, từ điển Từ cổ Việt Nam, từ điển truyện Kiều, các quyển từ điển Hán-Việt, Việt-Hán, từ điển Điển cố Trung Hoa, kể cả từ điển tiếng Mường là ngôn ngữ cổ của người Việt, cũng chẳng có một chút dấu vết gì về từ ngữ thảo mai mình muốn tìm cả...
Trong sách vở không có, đành thử tra trên mạng. Về ý nghĩa của từ thảo mai, một vài trang mạng cũng có nói đến, đại khái cũng giải thích như tôi hiểu bên trên. Trang mạng có tên là Thần Tượng có bài viết cho biết nguồn gốc của từ thảo mai là tên của một cô gái, trong câu ca dao: "Thảo Mai rao bán chỉ vàng/ Vào đến giữa làng lại bán chỉ xanh". Rõ ràng qua câu trên thì cái cô gái bán chỉ tên là Thảo Mai là người không trung thực, rao bán chỉ vàng (chỉ may màu vàng) nhưng lại đi bán chỉ màu xanh, kiểu treo đầu dê bán thịt chó. Nhưng đoạn giải thích nguồn gốc của từ thảo mai trong bài viết cũng chỉ nói có thế, là ca dao, không thấy nói được trích dẫn theo sách vở nào...
Tôi có quyển Tục ngữ ca dao dân ca Việt Nam của Vũ Ngọc Phan, lại thử tra xem có câu bên trên không? Cũng chẳng thấy, thật là bóng chim tăm cá...
Gia đình tôi gốc miền Bắc, khi tôi còn nhỏ hồi mới vào Nam năm 54, bố mẹ tôi, người lớn trong nhà tôi nhớ vẫn còn sử dụng khá nhiều phương ngữ miền Bắc để nói chuyện, chẳng hạn các cụ không nói trời mưa ra ngõ lầy lội, mà nói là đáng* lắm. Như vậy chắc chắn thảo mai là một từ cổ của miền Bắc ngày xưa, chứ không phải là một từ mới được sáng chế ra bây giờ, không biết ở miền Bắc từ này bấy lâu nay có còn được dùng không?, nhưng có lẽ đến cả nửa thế kỷ tôi mới được nghe nói lại ở miền Nam (người nói là cô ca sỹ người miền Bắc). Thảo mai là từ Hán Việt, nhưng nếu tách riêng từng chữ hay gộp lại để giải thích cũng không có nghĩa gì cả. Như vậy nói từ Thảo Mai là tên của một cô gái trong câu ca dao, như bài báo mạng tôi đã trích dẫn bên trên, cũng có lý, nhưng không rõ câu ca dao này có bắt nguồn từ một điển cố, điển tích xưa nào...?
Có bạn nào biết được nguồn gốc của từ này không?
* Đáng, từ điển tiếng Việt của Trung tâm Từ điển học, nhiều tác giả, Hoàng Phê chủ biên, do NXB Đà Nẵng in lần thứ 5 năm 1997, giải thích là lầy lội, có bùn lầy (phương ngữ).
